วิถีจิต - เข้าใจว่าการสืบต่อเป็นอย่างนี้

พื้นฐานพระอภิธรรม
อาทิตย์ ๒๖ ต.ค ๕๑

อาจารย์ เพราะฉะนั้น ขณะนี้คุณบุษกรมีกุศลจิตหรืออกุศลจิต

บุษกร อันนี้ก็ยังไม่ทราบเลยว่าจะเป็นกุศลจิตหรืออกุศลจิต

อาจารย์ แต่มีไหมคะ ... มีค่ะ ก่อนที่กุศลจิตและอกุศลจิตจะเกิด ต้องมีอะไรเกิดก่อน จิตหนึ่งขณะที่ใช้คำว่า "ชวนปฏิปาทกมนสิการ" เพราะว่า ชวนะหมายความถึง กุศลจิตหรืออกุศลจิต ซึ่งเป็นเหตุใหม่หรือ กิริยาจิตของพระอรหันต์ ซึ่งไม่ใช่เหตุที่จะให้เกิดผล เกิดขึ้นแต่เป็นโสภณ หรือแล้วแต่ว่าจะเป็นอเหตุกจิต หรืออะไรก็แล้วแต่ อันนั้นก็แสดงให้เห็นถึงความละเอียดของจิต ซึ่งใช้อีกชื่อหนึ่งก็คือ โวฏฐัพพนจิต ทางปัญจทวารที่กล่าวแล้ว เหมือนตัดสิน แต่เป็นการทำทาง หรือว่าเป็นบาทเฉพาะ หรือจะให้กุศลจิตและอกุศลจิตเกิดได้สืบต่อ เพราะฉะนั้น เป็นเรา หรือว่า เป็นธรรมศึกษาธรรมในขณะนี้ ไม่ลืมเลยค่ะ ถ้าฟังเข้าใจธรรม ก็คือรู้ว่าขณะนี้เป็นอย่างนี้ จะรู้หรือไม่รู้ ชื่อไม่ต้องจำก็ได้ แต่ให้เข้าใจว่าการสืบต่อเป็นอย่างนี้ จะรู้ตรงกับที่คุณอรวรรณถามหรือเปล่าคะ

วิถีจิตแรกไม่ว่าจะภพไหนทั้งสิ้น มีความยินดีในภพในความเป็นทันทีที่รู้สึกตัว ยังไม่มีอารมณ์ใดๆ กระทบตา หู จมูก ลิ้นกาย ใจ ใดๆ เลย แต่ภวังค์คจลนะ ก็ไหวเพื่อที่จะรู้อารมณ์ของโลกนั้นที่เกิดแล้วนี่แหละค่ะ โดยการที่สะสมมาในความติดข้องในความยินดีพอใจในภพ เพราะฉะนั้น เมื่อภวังค์คจลนะดับภวังค์คุปัจเฉทดับ จิตที่เกิดก่อนโลภะชวนะซึ่งเป็นชวนะวิถีชวนะแรกของทุกภพ ก็ต้องเป็น "มโนทวารวัชชนจิต" ขณะนี้มีไหม มโนทวาราวัชชนจิต ... มีค่ะ

แต่ไม่ใช่วิถีจิตแรก ต่อจากปฏิสนธิ แต่ก็เป็นอะไรคะ หลากหลายแล้วแต่ว่าจะเป็น โลภมูลจิต โทสมูลจิต หรือว่ากุศลจิตซึ่งมาจากไหนเกิดได้อย่างไร ถ้าไม่มีการสะสมมา พร้อมที่จะเกิดได้เมื่อไร จะเกิดได้ทันทีเร็วแสนเร็ว เช่นในขณะนี้

เพราะฉะนั้น การพูดถึงธรรม พูดถึงสภาพธรรมซึ่งใครจะรู้ได้ หรือในเมื่อเกิดดับเร็วสุดจะประมาณได้ ปรากฏให้เห็นเป็นเพียงนิมิตของทุกอย่าง จึงเป็นรูปนิมิต นิมิตของรูปธรรม นิมิตของความรู้สึก เวทนา นิมิตของสัญญา ความจำ ทุกอย่างเป็นนิมิตหมด เพราะว่าเกิดดับเร็ว เหลือแต่เพียงสิ่งที่ปรากฏเหมือนเที่ยง ไม่ดับเลย