อธิศีลสิกขา

อธิ (ยิ่ง ละเอียด) + สีล (ปกติ การงดเว้นจากายวาจาที่ชั่ว) + สิกฺขา (สภาพที่พึงศึกษา)

สภาพที่พึงศึกษาคือศีลอันยิ่งใหญ่ หมายถึง ความสำรวมอินทรีย์ในทวารทั้ง ๖ ในขณะที่สติปัฏฐานหรือวิปัสสนาญาณเกิด เป็นความรู้สึกตัวและสังวรอันยิ่งอย่างละเอียดก่อนที่อกุศลจิตจะมีกำลังจนทำให้ก้าวล่วงออกมาทางกายหรือทางวาจา และขณะนั้นไม่ได้มีความยึดถือว่า ศีลของเราหรือเป็นเราที่มีศีล ศีล ๕ ศีล ๘ หรือศีล ๒๒๗ ไม่เป็นอธิศีล เพราะเป็นที่ตั้งของตัณหาและทิฏฐิได้ว่า เรามีศีลหรือศีลของเราแต่ขณะที่สติปัฏฐานเกิดขึ้นขณะนั้นเป็นอินทริยสังวรศีลเป็นอธิศีล เพราะเป็นการสำรวมระวังอย่างยิ่ง โดยมีนามธรรมหรือรูปธรรมเป็นอารมณ์ในขณะเดียวกันก็มีอธิจิตและอธิปัญญาเกิดร่วมด้วยเป็นการศึกษาคืออบรมจนกว่าอธิศีล อธิจิตและอธิปัญญาจะถึงพร้อมเมื่อมีพระนิพพานเป็นอารมณ์