ถ้าไม่ฟัง ไม่มีปัญญา ดับกิเลสไม่ได้

ถ้าไม่มีปัญญาแล้วดับกิเลสไม่ได้ แต่ว่าปัญญาก็ต้องมีการตั้งต้น มีการเริ่มต้น ตั้งแต่การที่บุคคลใดก็ตามที่ไม่ใช่พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าแล้ว ต้องฟังพระธรรมของพระองค์ก่อน จะได้ทราบว่าเราเข้าใจผิดหรือเข้าใจถูกมาก่อนที่จะได้ฟัง ถ้าทุกคนเข้าใจได้ถูกต้องก่อนฟัง ไม่ต้องฟังค่ะ เสียเวลา ไม่มีประโยชน์ แต่ว่าทุกครั้งที่ฟังจะรู้ว่าแต่ก่อนเราไม่เคยได้เข้าใจอย่างนี้ แม้แต่ความหมายของอนิจจัง ทุกขัง อนัตตาไม่เคยคิดเลยว่าหมายความถึงสภาพธรรมในขณะนี้กำลังไม่เที่ยง กำลังเกิดขึ้นแล้วดับไป เราไปคิดว่าเกิดมาแล้วก็แก่แล้วก็เจ็บแล้วก็ตาย นั่นคือความไม่เที่ยง เราเข้าใจอย่างนั้น แต่ถ้าศึกษาแล้วจะรู้ได้ว่า ถ้าเข้าใจเพียงเท่านั้นหมดกิเลสไม่ได้ เพราะว่าเป็นเรื่องที่เราก็รู้เวลานี้พูดก็จริง เกิดแล้วก็แก่ แล้วก็เจ็บ แล้วก็ตาย แล้วกิเลสก็ยังอยู่เต็ม ใช่ไหมคะเพราะฉะนั้นความหมายของความไม่เที่ยง ความเป็นทุกข์ ความเป็นอนัตตา ต้องลึกซึ้งยิ่งกว่านั้น และผู้ที่ประจักษ์แจ้งพระองค์แรกก็คือพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า แล้วก็ได้ทรงแสดงพระธรรมเพื่อที่จะให้คนอื่นเข้าใจตาม