นานักขณิกกัมมปัจจัย ยังไม่เป็นปัจจัยจนกว่าผลจะเกิด

ผู้ฟัง อย่างนั้นนานักขณิกกัมมปัจจัยจะต้องเป็นเจตนาเจตสิกที่เกิดกับจิตที่เป็นกุศล และอกุศลเท่านั้น

ท่านอาจารย์ ค่ะ แล้วยังไม่เป็นปัจจัย จนกว่าผลเกิดเมื่อไร

ผู้ฟัง ยังไม่เป็นปัจจัยจนกว่าจะเกิดผล

ท่านอาจารย์ ก็ผลยังไม่เกิด จะเป็นปัจจัยได้อย่างไร

ผู้ฟัง ท่านอาจารย์ขยายหน่อยได้ไหมคะ

ท่านอาจารย์ กุศลจิตดับไปแล้ว กุศลวิบากเกิดทันทีหรือเปล่าคะ

ผู้ฟัง ไม่ใช่ค่ะ

ท่านอาจารย์ เกิดพร้อมกันหรือเปล่า

ผู้ฟัง ไม่ใช่ค่ะ

ท่านอาจารย์ เกิดต่างขณะ

ผู้ฟัง ใช่ค่ะ

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นเวลาที่เจตนาที่เป็นกุศลดับไปแล้ว เป็นปัจจัยให้วิบากจิต และเจตสิกเกิดขึ้นเป็นผลของกรรมที่ดับไป แต่ถ้าวิบากจิตกับเจตสิกยังไม่ได้เกิดขึ้น จะกล่าวว่า เจตนานั้นเป็นปัจจัยได้อย่างไร ในเมื่อผลยังไม่มี แต่เมื่อผลมีเมื่อไร ต้องมีเหตุ

เพราะฉะนั้นเมื่อผลเกิดขึ้นจึงรู้ได้ว่า อะไรเป็นปัจจัยในขณะที่ผลนั้นเกิดขึ้น เฉพาะในขณะที่ผลนั้นเกิดขึ้น