ลักษณะสภาพธรรม

ผู้ฟัง ขอเรียนถามท่านอาจารย์ได้พูดว่า ลักษณะของธรรมะที่ปรากฏ เพราะฉะนั้น ถ้าเผื่อว่า คนที่ไม่เคยได้ยินได้ฟังอะไรเลย ก็จะต้องศึกษาคำว่า ลักษณะของสภาพธรรมะก่อนว่า ลักษณะของสภาพธรรมะแต่ละชนิด แต่ละประเภทคืออย่างไร แล้วลักษณะของสภาพธรรมะนี้เราจะศึกษาได้จากลักขณาทิจตุกะ หรือว่าอย่างไร ขอท่านอาจารย์ช่วยกรุณาอธิบายด้วยค่ะ

ส. คือถ้าเข้าใจว่า ธรรมะ ก็จะรู้ว่า ธรรมะต้องมีลักษณะให้รู้ได้ว่า เป็นธรรมะ ไม่ใช่ว่าได้ยินชื่อธรรมะ แล้วก็ไม่รู้ว่าธรรมะอยู่ที่ไหน มีลักษณะอย่างไร ถ้าเข้าใจคำว่า “ธรรมะ” หมายความว่า ทุกสิ่งทุกอย่างเป็นธรรมะ เพราะฉะนั้น ก็ต้องมีลักษณะที่ปรากฏให้รู้ได้ เช่นในขณะนี้กำลังเห็น ธรรมะมีปัจจัยเกิดขึ้นไม่ว่างเว้นเลย เพราะฉะนั้น ก็ขึ้นอยู่กับว่า ขณะใดที่สามารถจะเข้าใจลักษณะของสภาพธรรมะได้ โดยรู้ลักษณะของสภาพที่กำลังปรากฏ ไม่ใช่เพียงแต่ฟังเรื่องลักขณาทิจตุกะว่า ธรรมะนี้มีลักษณะอย่างนี้ มีกิจอย่างนี้ มีอาการปรากฏอย่างนี้ มีเหตุใกล้ให้เกิดอย่างนี้ นั่นคือเรื่องจำทั้งหมด แต่ว่าลักษณะจริงๆ ของสภาพธรรมะปรากฏให้ศึกษาว่า ตรงกับที่ได้ฟังมาหรือเปล่า เช่นในขณะนี้ทางตา กว่าจะเข้าใจจริงๆ ด้วยความมั่นคงว่า เป็นธรรมะ สิ่งที่ปรากฏทางตาเป็นธรรมะ

ถ้าเข้าใจว่า ธรรมะคือสิ่งที่มีจริง ปรากฏให้รู้ได้ทางตา หรือทางหู หรือทางจมูก หรือทางลิ้น หรือทางกาย หรือทางใจ การฟังธรรมะให้เข้าใจพร้อมกับสัญญาที่จำในสิ่งที่เข้าใจมั่นคงขึ้น เช่นธรรมะ คือ สิ่งที่กำลังปรากฏทางหนึ่งทางใดใน ๖ ทาง ทางตาที่กำลังเห็น ต้องมีสัญญาความจำที่มั่นคงว่า เป็นธรรมะ ก่อนอื่น แล้วก็ลักษณะของสิ่งที่ปรากฏก็มีจริงๆ คือกำลังปรากฏในขณะนี้ให้เห็น ถ้าไม่มีจริง ก็ไม่มีใครสามารถจะเห็นธรรมะที่กำลังปรากฏ ในขณะนี้ได้ แต่เพราะเหตุว่าธรรมะมีลักษณะจริงๆ ปรากฏจริงๆ ทางตาในขณะนี้เป็นลักษณะของธรรมะอย่างหนึ่ง กว่าเราจะเข้าใจจริงๆ ว่า เป็นธรรมะ ทั้งหมดก็ต้องเริ่มจากการฟังแล้วการพิจารณาในเหตุผล จนกว่าจะเข้าใจด้วยความจำที่มั่นคง แล้วก็จะมีการระลึกศึกษาจนกว่าจะปรากฏชัดว่า สิ่งที่ปรากฏทางตา ตามปกติที่เคยเห็นมา ไม่ใช่แต่เฉพาะวันนี้ ตั้งแต่เกิด ชาตินี้ และชาติก่อนๆ สิ่งที่ปรากฏทางตาก็คือในขณะนี้เองที่กำลังปรากฏ แต่เมื่อไม่รู้ว่า เป็นธรรมะ ก็จะต้องฟังพระธรรม แล้วก็ค่อยๆ พิจารณาจนกระทั่งมีความเข้าใจจริงๆ ว่า เป็นธรรมะ แล้วจึงจะมีการระลึกที่จะศึกษาให้เข้าใจยิ่งขึ้นในลักษณะของสภาพธรรมะที่กำลังปรากฏในขณะนี้ จนประจักษ์แจ้งจริงๆ ในความหมายของคำว่า “ธรรมะ” เพราะเหตุว่าไม่ใช่สิ่งที่เราเคยยึดถือว่าเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด เป็นแต่เพียงสิ่งที่มีจริงลักษณะหนึ่ง ซึ่งสามารถจะปรากฏโดยกระทบกับจักขุปสาท จึงปรากฏได้ ถ้าไม่กระทบกับจักขุปสาท แม้สิ่งนั้นมีจริง สีสันวัณณะต่างๆ แสงสว่างต่างๆ เหล่านี้มีจริง แต่ก็จะปรากฏไม่ได้เลย ถ้าไม่ได้กระทบกับจักขุปสาท

นี่คือการฟังด้วยความเข้าใจ แล้วก็ให้ทราบว่า ที่ศึกษาทั้งหมดไม่ว่าจะเป็นพระไตรปิฎกหรืออรรถกถา ก็เพื่อให้ศึกษาลักษณะแท้จริงของสภาพธรรมะที่กำลังปรากฏ

คุณอดิศักดิ์ พอเข้าใจไหมครับว่า ลักษณะของสิ่งที่ปรากฏทางตามีลักษณะอย่างไร ตอบได้ไหมครับ อาจารย์เพิ่งพูดไปเดี๋ยวนี้ สิ่งที่ปรากฏทางตา ลักษณะของเขาก็คือกระทบจักขุปสาท ในขณะนี้จริงๆ อย่างนี้มีไหม สิ่งที่ปรากฏทางตากระทบจักขุปสาท จักขุวิญญาณเกิด มีผัสสะ ก็เป็นสิ่งที่ปรากฏทางตา แล้วถ้าเผื่อฟังไป ฟังไป สติมีกำลังขึ้นมาก็ระลึกรู้ในสภาพธรรมะที่กำลังปรากฏ