ขณะที่เห็น อะไรปรากฎ

ผู้ฟัง เรียนถามท่านอาจารย์ ต่อ เมื่อกี้นี้ท่านอาจารย์ บอกว่าเห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา แล้วคิดนึกถึง รูปร่างสัณฐาน รูปร่างสัณฐานอันนี้เป็น รูปร่างสัณฐานของมหาภูตรูป ใช่ไหมคะ

ส. มหาภูตรูปคืออะไรคะ

ผู้ฟัง มหาภูตรูป คือ ธาตุ ดิน น้ำ ไฟ ลม

ส. เพราะฉะนั้น ขณะที่เห็น อะไรปรากฏ

ผู้ฟัง ขณะที่เห็น เห็นเพียงสีที่ปรากฏทางตา แต่ว่าสีจะอยู่ลอยๆ โดยไม่มีมหาภูตรูปก็ไม่ได้

ส. แต่ขณะใดที่เห็น ขณะนั้นอะไรปรากฏ

ผู้ฟัง สีค่ะ แล้วที่นึกถึงรูปร่างสัณฐาน ก็เป็นรูปร่างสัณฐานของธาตุ ดิน น้ำ ไฟ ลม ใช่ไหมคะ

ส. ขณะเห็น ธาตุ ดิน น้ำไฟ ลมปรากฏหรือเปล่า

ผู้ฟัง ไม่ปรากฏ ปรากฏถ้าเอามือไปจับ ก็แข็ง อ่อน

ส. แล้วเวลาที่เห็นเป็นสิ่งนั้นสิ่งนี้ในความทรงจำ สี หรือว่าลักษณะดิน น้ำ ไฟ ลม

ผู้ฟัง สีค่ะ

ส. ดิน น้ำ ไฟ ลม ไม่ได้ปรากฏ

ผู้ฟัง ไม่ปรากฏค่ะ

ส. เพราะฉะนั้น เวลาที่เห็นแล้วคิดนึก ทรงจำ สีสันวัณณะว่าเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด ขณะนั้นอะไรปรากฏ

ผู้ฟัง สิ่งหนึ่งสิ่งใดปรากฏ เพราะจำไว้

ส. สีสันวัณณะปรากฏ

ผู้ฟัง สีปรากฏ

ส. ยังลืมตาอยู่ทุกคน ยังไม่ได้หลับตา แล้วก็รู้ว่าสิ่งที่เห็นเป็นอะไร เพราะความทรงจำในรูปร่างสัณฐานของสิ่งที่ปรากฏทางตา ธรรมะพิสูจน์ได้ เป็นความจริง แล้วพระธรรมที่ทรงแสดงไว้เป็นพยานคำสอนของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าว่า เป็นจริงอย่างนั้น เพราะฉะนั้น ต้องพิสูจน์ด้วยตัวเอง ด้วยการพิจารณา ในขณะที่กำลังลืมตา ความจริงเห็นมี แล้วการที่รู้ว่า เป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด ไม่ได้อาศัยตาเลย เพราะว่าขณะนั้นตาไม่สามารถที่จะรู้ได้ว่า สิ่งที่เห็นเป็นอะไร จักขุวิญญาณ หมายความถึงจิตที่อาศัยทางตาเกิดขึ้นเห็น จะทำหน้าที่เดียวคือ เห็น เพราะฉะนั้น หลังจากจิตนี้ดับไปแล้ว จิตที่เกิดต่อภายหลังทรงจำลักษณะสีสัน แล้วก็รู้ว่า เป็นอะไร ไม่ใช่จักขุวิญญาณจิต คนละขณะ