ทรงธรรมคืออย่างไร

    ทรงธรรมคือ มีความเข้าใจตามความเป็นจริงว่าเป็นสภาพธรรมที่ปรากฏ เกิดแล้วดับไป

    ท่านอาจารย์ แค่คำว่านี้ทุกข์ เป็นผู้ทรงธรรมมะหรือไม่? เห็นอะไร ถ้าขณะใดเห็นสิ่งที่ปรากฏให้เห็นได้ เป็นผู้ทรงธรรม ไม่ต้องถามใครเลย ได้ยินมาแล้ว และก็ความจริงด้วย จิตเห็น เห็นอะไรไม่ได้ นอกจากเห็นสิ่งที่ปรากฏให้เห็นได้เท่านั้น และเมื่อไหร่เป็นอย่างนี้ ถ้ายังไม่เป็น ทรงธรรมะหรือไม่? และจะไปแทงตลอด หรือว่า นี้ทุกข์ได้ไหม? ก็ต้องตามลำดับขั้น เมื่อฟังแล้ว และก็มีความเข้าใจ รอบรู้ในคำนั้นแล้ว และก็เป็นผู้ที่ทรงธรรม รู้ได้ด้วยตัวเอง เมื่อไหร่ วันไหน ไม่ว่าเห็นใคร ญาติพี่น้อง เพื่อนฝูง มิตรสหาย ดอกไม้ โต๊ะ เก้าอี้ อะไรก็ตามแต่ เลือกไม่ได้เลยว่าขณะไหน เวลาไหน จะเกิดการเห็นถูกต้อง ว่าเป็นเพียงสิ่งที่ปรากฏให้เห็นได้ ถ้าเป็นอย่างนั้นก็เป็นผู้ทรงธรรม เพราะเหตุว่า ขณะนั้นก็สามารถที่จะเริ่มมีทางที่จะเห็นว่า นี้ทุกข์ สิ่งที่ปรากฏให้เห็นได้นี้ต่างหาก ที่เกิดขึ้น แล้วดับไป คนไม่สามารถจะปรากฏว่าเกิดดับเลย โต๊ะ เก้าอี้ เสา ต้นไม้ ไม่สามารถที่จะปรากฏว่าเกิดดับ เพราะว่าเหตุว่าไม่มี แต่ไปจำไว้ แต่ไม่รู้ความจริงของสิ่งที่มีจริงที่กำลังปรากฏ ถ้าไม่ใช่เป็นผู้ที่ทรงธรรมอย่างนี้ จะไม่มีทางที่จะเห็นว่านี้ทุกข์ เพราะอะไรเป็นทุกข์ สิ่งที่เกิดแล้วดับเป็นทุกข์ทั้งหมด ไม่เลือก ไม่ได้เจาะจง พยายามที่จะไปรู้รูปนี้ นามนั้น ให้ประจักษ์การเกิด นั่นแสดงให้เห็นว่าไม่ได้มีความเข้าใจ ไม่ได้เป็นผู้ที่ทรงธรรม ที่จะรู้ความจริงว่า ธรรมทั้งหมดเป็นอย่างนี้ และก็เป็นอนัตตาด้วย เลือกไม่ได้ เจาะจงไม่ได้ ถ้ายังไม่เป็นผู้ทรงธรรม จะรู้ว่า "นี้ทุกข์"ไม่ได้

    อ.คำปั่น ต้องมีความเข้าใจจริงๆ ว่าแต่ละหนึ่งแต่ละหนึ่งนั้นเป็นทุกข์อย่างไร

    ท่านอาจารย์ และแต่ละหนึ่ง "เห็น" นี่ไม่ใช่เห็นดอกไม้ นั่นไม่ใช่แต่ละหนึ่ง ไม่มีทางที่จะรู้แจ้งอริยสัจธรรม ถ้าไม่ใช่เป็นผู้ที่ทรงธรรมจริงๆ นี่ขั้นฟังปริยัติ สัจจญาณ กว่าจะ "นี้ทุกข์" ได้ทางตา ทรงธรรมหรือยัง ทางหูได้ยินอะไร ยังไม่รู้ความต่างของจิตที่ได้ยิน กับจิตที่คิดถึงคำ ความหมายของแต่ละคำ แล้วจะไปนี้ทุกข์ไม่ได้ ต้องทุกอย่างด้วย ไม่ใช่แต่เฉพาะขณะเห็น ขณะได้ยิน ขณะได้กลิ่น ขณะลิ้มรส ขณะรู้สิ่งที่กระทบสัมผัส ขณะคิดนึก และไม่ใช่เพียงครั้งสองครั้ง ต้องมากพอที่จะคลายการยึดถือก่อน และสภาพธรรมจึงจะปรากฏว่าเป็นธรรม โดยที่ไม่มีสิ่งอื่นเจือปนเลย แต่ละหนึ่ง ถ้าไม่ใช้แต่ละหนึ่ง ก็ไม่ได้เกิดดับแน่ๆ เพราะว่ารวมกันแล้ว รวมกันก็คือว่า สิ่งหนึ่งเกิดแล้วดับไป และสิ่งอื่นก็เกิดต่อ รวมอย่างนี้แล้วจะเห็นได้อย่างไร ต้องแต่ละหนึ่งจริงๆ