อวิชชามาจากไหน

สะสมอวิชชาความไม่รู้ในสภาพธรรมมาแสนนาน เมื่อได้ฟังธรรมแล้ว จะเข้าใจถูกว่า สิ่งใดที่ปรากฏเกิดขึ้นขณะนี้ ต้องเพราะมีปัจจัย คืออวิชชา

ผู้ฟัง ขออนุญาตเรียนถามว่า อวิชชา ความไม่รู้ เกิดมาจากอะไร อยู่กับเราแล้วเมื่อไรจะไป

ท่านอาจารย์ อวิชชาคือความไม่รู้ แล้วก็เกิดมาแล้วนานมาก ประมาณไม่ได้เลย จะไปบวกลบคูณหารอย่างไรก็แล้วแต่ จะใส่ตัวเลขสักเท่าไรก็แล้วแต่ เพราะเหตุว่านานแสนนานมาแล้ว พิสูจน์ได้คือ เดี๋ยวนี้ไม่รู้ แล้วก็ไม่รู้เมื่อวานนี้ และไม่รู้วันก่อนๆ ด้วย เพราะฉะนั้นความไม่รู้ถอยไป ก็เป็นความไม่รู้ ซึ่งขณะนี้มีสิ่งที่ปรากฏแล้วไม่รู้ แต่เมื่อได้ฟังธรรมแล้วค่อยๆ เข้าใจขึ้น เหมือนคนที่ถูกยิงด้วยลูกศร ไม่ยอมให้ใครมารักษา ให้ถอนลูกศรออก แต่ต้องบอกก่อนว่าลูกศรนี้ใครยิง ทำด้วยอะไร มาจากไหน

เพราะฉะนั้นก็เห็นได้ว่าสำหรับผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า แม้ว่าจะระลึกชาติได้ ถอยไปนานสักเท่าไร ก็ยังเป็นเรา และความไม่รู้ แต่ว่าเมื่อได้ฟังพระธรรมแล้ว ก็เริ่มเข้าใจความจริงว่า เดี๋ยวนี้ที่เห็น และได้ยินคำว่า เห็นไม่ใช่เรา เห็นเป็นสิ่งที่มีจริง เกิดขึ้นเพราะปัจจัยที่สมควร ที่เห็นจะเกิด เช่น ถ้าไม่มีรูปพิเศษที่ตัว ที่เรายึดถือว่าเป็นเรา ที่สามารถกระทบกับสิ่งที่กำลังปรากฏ จะไม่มีธาตุรู้ที่เกิดขึ้นกำลังเห็น

เพราะฉะนั้นแต่ละคำ เป็นความลึกซึ้งอย่างยิ่ง ก่อนที่จะรู้ว่าเกิดจากอะไร เช่น ได้ยินคำว่าอวิชชา ก็คิดว่าอวิชาเกิดจากอะไร แต่ว่าเดี๋ยวนี้ กำลังเห็น เห็นเกิดจากอะไร เพราะฉะนั้นทุกอย่าง ก็มีปัจจัยที่จะทำให้เกิด แต่ว่าต้องรู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏก่อน และก็ค่อยๆ เข้าใจขึ้น แล้วก็จะรู้ว่าความเข้าใจที่เข้าใจมากน้อยแค่ไหน ต้องฟังอีกนานเท่าไร กว่าจะตรงกับแต่ละคำ ที่ได้ยินได้ฟัง เช่น คำว่า ธรรม สิ่งที่มีจริง เกิดเพราะปัจจัยที่เหมาะสม เช่น ขณะนี้เห็นขณะหนึ่ง ได้ยินอีกขณะหนึ่ง ปัจจัยที่ทำให้เห็นไม่ใช่หู ไม่ใช่เสียง แต่ต้องเป็นสิ่งที่กำลังปรากฏให้เห็น กระทบกับรูปที่สามารถกระทบได้ ที่เราเรียกว่าตา แต่ว่าตาจริงๆ มองไม่เห็นเลย เพราะว่าเป็นรูปพิเศษที่สามารถกระทบกับสิ่งที่กำลังปรากฏ แล้วเป็นปัจจัยให้มีธาตุรู้เกิดขึ้นเห็น

ธาตุรู้นี้ก็ได้ยินบ่อยๆ แต่ก็ยังสงสัยอยู่อย่างนั้น เพราะเหตุว่าธาตุรู้ไม่ได้ปรากฏ โดยความเป็นธาตุรู้ ได้ยินแต่คำว่าธาตุรู้ แต่ว่าขณะนี้มีสิ่งที่ปรากฏ แม้สิ่งที่ปรากฏจริงๆ ก็ยังไม่รู้ความจริงว่า เพียงเป็นสิ่งที่สามารถกระทบกับตา แล้วก็ตาก็ไม่เห็น สิ่งที่ปรากฏก็ไม่รู้ว่าถูกเห็น เพราะเหตุว่าไม่ใช่สภาพรู้ แต่ต้องมีธาตุพิเศษ ซึ่งเกิดแล้วต้องรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใด ที่กำลังปรากฏว่ามี เช่น ขณะนี้มีสิ่งที่ปรากฏให้เห็น มีได้อย่างไร ถ้าไม่มีธาตุที่เกิดขึ้นรู้สิ่งนั้น จะกล่าวได้ไหมว่าสิ่งนั้นมี

เพราะฉะนั้นที่กล่าวว่า ขณะนี้มีสิ่งที่กำลังปรากฏให้เห็น ก็ต้องหมายความว่า มีธาตุที่กำลังเห็น สิ่งที่กำลังปรากฏ จึงกล่าวว่า มีสิ่งที่ปรากฏให้เห็น เพราะฉะนั้นแต่ละคำก็ละเอียด มีสิ่งที่ปรากฏให้เห็น ไม่ใช่เห็น ต้องแยกกันแล้ว เพราะฉะนั้นเห็นขณะนี้ ที่เคยเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด ความจริงเป็นเพียงสิ่งที่สามารถกระทบตาแล้วดับไป นี่คือเริ่มเข้าใจพระปัญญาคุณ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าว่า ถ้าไม่ได้มีการฟังพระธรรมเลย ไม่รู้จักผู้ที่ได้ทรงตรัสรู้ และก็ไม่ได้ฟังคำจริง ซึ่งสามารถที่จะทำให้ค่อยๆ ละความไม่รู้ เพราะฉะนั้นรู้ขณะที่เข้าใจ ว่าค่อยๆ ละความไม่รู้ ในสิ่งที่กำลังปรากฏ หาตัวความไม่รู้นี่ เหมือนจะไปหาที่ไหน แต่ว่ามีอยู่ กำลังไม่รู้นั้นคือ สภาพธรรมอย่างหนึ่ง แล้วพอเข้าใจ ก็เป็นสภาพธรรมอีกอย่างหนึ่ง แต่ละหนึ่งๆ ก็เป็นสิ่งซึ่งเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย