วิญญาณจริยา อัญญาณจริยา ญาณจริยา
อ.กุลวิไล การที่อกุศลจะเกิดขึ้นเป็นไปเพราะโลภะ และขณะเดียวกันก็เป็นไปเพราะความมีตัวตนด้วย และก็ความเห็นผิดด้วย แต่ทั้งหมดนี้มีได้ก็เนื่องจากว่ามีโมหะเป็นปัจจัยใช่ไหม ทั้งหมดก็คือมาจากโมหะ
สุ. เพราะไม่รู้จึงลวง ถ้าเป็นปัญญาๆ จะลวงเราไหม
อ.กุลวิไล ไม่ การดับธรรมที่เป็นฝ่ายทุกข์หรืออกุศลธรรมทั้งหมดก็ต้องด้วยปัญญา
สุ. ถูกต้อง
อ.กุลวิไล ตราบใดที่เรายังไม่มีปัญญาก็เป็นไปกับอวิชชา และก็เป็นปัจจัยให้เราทำอกุศลกรรมในชีวิตประจำวันได้
สุ. ก็คงไม่ลืม ๓ คำ วิญญาณจริยา อัญญาณจริยา ญาณจริยา จริยาคือความประพฤติเป็นไป เกิดแล้วทุกภพทุกชาติ ผ่านมาแล้วไม่ว่าจะที่ไหนก็ตาม ไม่มีใครไปยับยั้งความเป็นไปของจิตซึ่งหลังจากปฏิสนธิดับไปแล้ว จะไม่ให้มีการเห็น การได้ยิน การนึกคิดนี่เป็นไปไม่ได้เลย ไม่ว่าจะเป็นเรื่องใดทั้งสิ้นในภพไหน ก็จะต้องเป็นอย่างนี้ และที่สำคัญก็คือว่าไม่รู้ความจริงหลังจากที่มีความประพฤติเป็นไปในภพหนึ่งชาติหนึ่งก็คือไม่รู้ๆ นั่นคืออัญญาณจริยา ความเป็นไปของอวิชชา ซึ่งจะไม่รู้ความจริงของสภาพธรรมเลย และเป็นอย่างนี้มานานเท่าไหร่ จนกว่าจะมีการฟัง และเข้าใจขึ้น แต่ญาณจริยาจริงๆ ที่แสดงไว้ถึงวิปัสสนาญาณ และมรรคผล หมดไปแล้ว เมื่อกี้นี้ก็หมดไปอีกๆ ก็ทุกชาติก็เป็นอย่างนี้ แต่ว่าด้วยการสะสมความไม่รู้ หรือว่าด้วยการสะสมความรู้ความเข้าใจขึ้น
ที่มา ...