ร้องไห้กับสิ่งที่ไม่มี

เพราะความไม่รู้ และยึดมั่นในสิ่งต่างๆ ว่ามีจริงๆ ด้วยความเป็นเรา จึงมีความ เศร้าโศกเสียใจเมื่อสิ่งนั้นจากไปหมดไป ดังนั้นจึงควรอบรมปัญญาเพื่อค่อยๆ เข้าใจตามความจริงว่ามีเพียงสภาพธรรมที่เกิดขึ้นปรากฏให้รู้แล้วก็ดับไป ไม่มี สิ่งที่เป็นเรา และของเราเลย

ท่านอาจารย์ ถ้ามีความเข้าใจจริงๆ จากการฟัง ว่าทุกสิ่งทุกอย่างที่เกิดขึ้นดับไป แล้วไม่กลับมาอีก คือไม่มีอีกแล้วแน่นอน แม้แต่คนที่จากไป ก็จะไม่มีคนนั้นอีกเลยในสังสารวัฏ แต่ละชาติๆ ก็เป็นคนใหม่ ไม่ใช่คนเก่าจากชาติก่อน ถ้ารู้ว่าเข้าใจจริงๆ ว่า ขณะนี้เองสิ่งที่มีเดี๋ยวนี้เกิดแล้วดับไป แล้วไม่มี เสียงเกิดแล้วดับไปแล้วไม่มี เพราะฉะนั้นคนที่ตายแล้ว ดับไปแล้วไม่มี แล้ว ร้องไห้กับสิ่งที่ไม่มี เพราะฉะนั้นปัญญาก็จะค่อยๆ เข้าใจขึ้นถึงความไม่รู้ ว่าไม่รู้จนกระทั่งร้องไห้กับสิ่งที่ไม่มี เพราะยังคิดว่ายังมีอยู่ แต่ว่าจากไป

เพราะฉะนั้นสำหรับคนที่ร้องไห้ให้คนที่ตายแล้ว เขาจะมีความเข้าใจว่าตายแล้วต้องเกิดอีกหรือไม่ หรือไม่เข้าใจอย่างนี้ แต่ความที่เคยผูกพัน และสิ่งที่เคยเป็นที่รักจากไปหมดไปก็เสียดาย เป็นเพราะความไม่รู้ของตัวเอง แต่ถึงจะมีความรู้มีความเข้าใจขึ้นมั่นคงขึ้นว่าสิ่งหนึ่งสิ่งใดที่ปรากฏขณะนี้ ไม่มี เพราะว่าเพียงแค่ปรากฏแล้วหมดไป เพราะฉะนั้นสิ่งที่ปรากฏเมื่อครู่นี้ไม่มีแน่นอน หมดแน่นอน แต่มีสิ่งใหม่ที่เกิดสืบต่อปรากฏอีก สืบต่อเร็วมากเหมือนมี และเหมือนกับสิ่งที่ดับไปไม่เหลือเลยยังมี นี้คือความที่ไม่ได้เข้าใจความจริงของสภาพธรรม เพราะฉะนั้นแม้ว่าจะมีความเข้าใจถูกต้องว่าทุกสิ่งทุกอย่างขณะนี้ไม่มี เพราะเหตุว่าที่มีนี้ก็ไม่มี ที่กำลังมีเดี๋ยวนี้ก็ไม่มี เพราะว่าเกิดแล้วก็ดับไปทุกขณะ ถ้าคิด และเข้าใจอย่างนี้ จะร้องไห้กับสิ่งที่ไม่มีหรือ นี้ก็คือความเข้าใจขั้นหนึ่ง ระดับหนึ่ง แค่เข้าใจ แค่คิด แต่ตราบใดที่ยังไม่ประจักษ์ความจริงของสภาพธรรม ดับกิเลสไม่ได้โดยเฉพาะความเป็นเราหรือว่าความเป็นตัวตน ไม่ใช่ให้ไม่ไปพอใจ อย่าพอใจในคนอื่น อย่างในพระสูตรที่ว่าอย่ายินดีติดข้องในคนอื่น แต่ตัวเราล่ะ ยังมีอยู่ตราบใด พ้นหรือที่จะไม่ติดข้องในสิ่งอื่นต่อไป เพราะฉะนั้นก็เห็นจริงๆ แม้แต่จะร้องไห้ในสิ่งที่รัก สิ่งที่รักก็ไม่เที่ยง มีสิ่งที่รักใหม่ ไม่เที่ยงอีก ก็ร้องให้ใหม่ ก็ร้องไห้ไปเรื่อยๆ ทุกชาติ แต่ถึงแม้ว่าจะรู้อย่างนี้ก็ดับกิเลสที่จะทำให้ไม่ร้องไห้อีกต่อไปไม่ได้ จนกว่าจะรู้แจ้งอริยสัจธรรม ถึงความเป็นพระอนาคามีบุคคล นี้แสดงให้เห็นว่าถ้าเป็นผู้ที่มีปัญญาจริงๆ ไม่รู้เลย พอได้ยินได้ฟัง แต่จากการที่ได้ยินได้ฟังมาแล้วในชาติก่อนๆ หรือเพิ่งจะเริ่มต้นในชาตินี้ก็ตาม แต่ถ้าเป็นผู้ที่ไตร่ตรองมั่นคงเป็นอย่างนี้จริงๆ ไม่มีแน่ๆ มีแค่เห็น ลองคิดดู แต่ละคำลึกลงไปแค่ไหนที่ว่ามีแค่เห็น หมายความว่าขณะที่ไม่เห็นนั้นไม่มีแล้ว ถึงแม้ยังไม่ตาย เพียงแค่ไม่เห็นก็ไม่มีแล้ว ถูกไหม

เพราะฉะนั้นถ้ามีความเข้าใจขึ้น มีความเข้าใจขึ้น ก็จะรู้ว่าการที่จะละหรือดับกิเลสต้องเป็นไปตามลำดับขั้นจริงๆ ตราบใดที่ยังมีความสำคัญยึดถือว่าเรา มีเรา และเป็นเรา ไม่มีทางที่จะไม่เสียใจ ไม่มีทางที่กิเลสทั้งหลายจะไม่เกิด เพราะฉะนั้นต้องเห็นจริงๆ ว่า สิ่งที่ได้สะสมมาแล้วมากมายด้วยความไม่รู้ ไม่ใช่เพียงแค่คิด ก็ดับได้ แต่เพียงแต่ว่ากำลังน้อมไปสู่การที่จะรู้ความจริง แล้วก็คลายความติดข้อง และไม่หวั่นไหวไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้น ทั้งดีไม่ดีทั้งหมดมีชั่วขณะที่ปรากฏ หลังจากนั้นไม่มีจริงๆ ไม่ใช่ว่าพูดเล่นๆ พูดจริงๆ ว่าไม่เหลือเลย แต่มีสิ่งที่เกิดสืบต่อเหมือนยังมีอยู่เท่านั้นเอง

เพราะฉะนั้นก็ต้องเป็นปัญญาที่ไม่ขาดการฟัง ที่จะพิจารณาแล้วก็รู้จักตัวเองตามความเป็นจริง ว่ายังมีความไม่รู้มากแค่ไหน รู้ได้จากขณะนี้ รู้อย่างนี้แล้วไม่ร้องไห้ได้ไหม ไม่มีทางเลย ตามความเป็นจริงเพราะว่าไม่ใช่เรา แต่เมื่อมีเหตุที่จะให้สภาพธรรมใดเกิด สภาพธรรมนั้นก็เกิด เกิดเพื่อให้ไม่รู้ต่อไป หรือเกิดเพื่อจะได้รู้ความจริง นี่เป็นสิ่งที่ต่างกัน ถ้าไม่ได้ฟังธรรมเลย เกิดแล้วก็เพื่อไม่รู้ต่อไปเรื่อยๆ แต่เมื่อได้ฟังธรรม แล้วเกิดเพื่อจะได้เข้าใจถูกต้องตามความเป็นจริงว่าไม่ใช่เรา