สังขารธรรม
ผู้ถาม สังขารที่ท่านอาจารย์พูดก็คือเจตนาที่เป็นกรรม
อ.วิชัย ก็สังขารธรรมทั้งหมด ธรรมที่มีปัจจัยปรุงแต่งเกิดขึ้น สังขารทั้งหลายเป็นทุกข์ สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง ธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา ไม่ใช่เพียงสังขารอย่างเดียวเป็นอนัตตา จิตทั้งหมด เจตสิกทั้งหมด รูปทั้งหมดเป็นสังขารธรรม ส่วนนิพพานเป็นวิสังขารธรรม แต่นิพพานก็เป็นอนัตตาด้วย
ผู้ถาม การฟังธรรมเป็นปัจจัยให้เกิดความเข้าใจขึ้น กำจัดอวิชชาทีละเล็กทีละน้อย นี่ปัจจัยที่ว่าก็คงต้องอาศัยหลายปัจจัย
สุ. สังขารธรรมหมายความถึงสิ่งที่มีปัจจัยปรุงแต่งแล้วเกิดขึ้น แล้วก็ปรากฏจึงจะรู้ว่าขณะนั้นมีสิ่งนั้น ถ้าไม่ปรากฏ จิตไม่ได้รู้สิ่งนั้นๆ ไม่ได้เป็นอารมณ์ของจิต จะรู้ได้ไหมว่าอะไร ก็รู้ไม่ได้ใช่ไหม เพราะฉะนั้นขณะนี้อะไรเป็นสังขารธรรมบ้าง เอาตัวจริงๆ แทนที่จะไปคิดถึงแต่เพียงชื่อ เดี๋ยวนี้เกิดแล้วดับไหม
ผู้ถาม เกิดแล้วดับแล้ว
สุ. เพราะฉะนั้นอะไรบ้างที่ไม่ใช่สังขารธรรม เดี๋ยวนี้
ผู้ถาม สังขารธรรมทุกอันเลย
สุ. ก็ไม่ต้องถามอีกแล้วใช่ไหมเรื่องของสังขารธรรม
ผู้ถาม มีนิพพานอย่างเดียว
สุ. ค่ะ
ที่มา ...