พระผู้มีพระภาคทรงจำแนกธรรม
อ.วิชัย สำหรับธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดงก็จำแนกจิตโดยชาติต่างๆ หรือแม้ธรรมที่เกิดร่วมด้วยก็โดยชาติต่างๆ ถ้าเราพิจารณาว่ากลุ่มธรรมที่เกิดร่วมกันกับจิต หรือว่าเจตสิกก็จะมีกลุ่มของเขาอยู่ซึ่งโดยตามความเป็นจริงก็คือเป็นอย่างนั้น อย่างเช่นบางประเภทก็เป็นได้ทั้ง ๔ ชาติ หรือบางประเภทก็เป็นได้แค่ชาติเดียว หรือบางประเภทก็เป็นได้ ๓ ชาติ อย่างเช่นถ้าเราพิจารณาถึงจิต ยกตัวอย่างสัพพจิตตสาธารณเจตสิก หรือว่าเจตสิกที่ประกอบกับจิตทุกประเภท คือไม่ว่าจิตประเภทไหนเมื่อเกิดขึ้นก็ต้องมีเจตสิกอย่างน้อย ๗ ประเภทที่เกิดร่วมด้วยทุกครั้ง อย่างเช่นผัสสะโดยสภาพก็คือกระทบอารมณ์ เมื่อจิตเกิดก็ต้องมีผัสสะที่กระทบอารมณ์ และโดยกิจก็คือประสานจิตกับอารมณ์ ฉะนั้นไม่ว่าจิตเกิดขึ้นเป็นชาติใดก็ตาม ก็ต้องมีผัสสะที่เกิดขึ้นกระทบอารมณ์นั้น เพราะเหตุว่าถ้าไม่มีผัสสะ จิต หรือเจตสิกประเภทต่างๆ ก็ไม่สามารถเกิดขึ้นได้เลย เพราะเหตุว่าไม่มีผัสสเจตสิกที่เกิดขึ้นกระทบอารมณ์ที่กำลังรู้ในขณะนั้น ฉะนั้นเมื่อผัสสะเกิดก็สามารถเกิดกับจิตทุกประเภท ก็คือเกิดได้ทั้ง ๔ ชาติคือเป็นทั้ง ๔ ชาติ ส่วนจิต เจตสิกบางประเภทอย่างเช่นอกุศลเจตสิกคือมีชาติเดียว เกิดขึ้นก็ต้องเป็นชาติอกุศลประเภทเดียวเท่านั้น อย่างเช่นโมหะ อหิริกะ อโนตตัปปะ อุทธัจจะ ซึ่งสภาพเหล่านี้จะเกิดเป็นวิบากก็ไม่ได้ จะเกิดเป็นกิริยา หรือกุศลใดๆ ก็ไม่ได้ทั้งสิ้น ต้องเป็นชาติเดียวคืออกุศล ส่วนเจตสิกบางประเภท เช่น สติเจตสิกเป็นสภาพที่ระลึกได้
ที่มา ...