อะไรที่ควรรู้ยิ่ง

สิ่งที่น่าสนใจ น่าที่จะรู้ในชีวิตมีมากมาย แต่อะไรที่ควรรู้ยิ่ง

อ.คำปั่น ระดับขั้นของปัญญาที่จะค่อยๆ เจริญขึ้นไปตามลำดับนั้น เป็นอย่างไร

ท่านอาจารย์ ก็เริ่มจากว่า อะไรเป็นสิ่งที่ควรรู้ยิ่ง วิชาการมีตั้งมากมาย แต่ว่าวิชาไหน หรืออะไรเป็นสิ่งที่ควรรู้ยิ่ง คือธรรมเป็นเรื่องที่ฟังแล้ว ต้องคิดไม่ใช่บอก จากคำถามก็จะต่างคนต่างคิด ถ้าคิดตรง ถูกต้องตามความเป็นจริง นั่นก็คือความเห็นที่ถูกต้อง ก็เริ่มต้นด้วยคำว่า อะไรเป็นสิ่งที่ควรรู้ยิ่ง แปลว่าสิ่งที่ควรรู้มีมากตลอดชีวิต แต่ทั้งชีวิต อะไรเป็นสิ่งที่ควรรู้ยิ่ง ต้องคิดไม่ใช่ให้บอก ถ้าบอกคิดหรือว่าจะเป็นปัญญา ก็เป็นเพียงแค่ความจำ แต่ขณะนี้มีเห็น แล้วก็ไม่รู้ มีคิดก็ไม่รู้ มีจำก็ไม่รู้ มีชอบก็ไม่รู้ มีโกรธก็ไม่รู้ ทุกอย่างมี แต่ไม่รู้อะไรเลยทั้งสิ้น อะไรเป็นสิ่งที่ควรรู้ยิ่ง

ถ้าจะตอบธรรมดาก็ทุกสิ่งที่มีในชีวิตทั้งหมด เป็นสิ่งที่ควรรู้ยิ่ง อะไรที่มีในชีวิต ก็มีเห็น มีได้ยิน มีได้กลิ่น มีลิ้มรส มีรู้สิ่งที่กระทบสัมผัส แล้วก็มีคิดนึก ควรรู้ยิ่งหรือไม่ เพราะทุกวันก็มีเท่านี้เอง เมื่อวานนี้ก็มีเห็น มีได้ยิน ได้กลิ่นด้วย ลิ้มรสด้วย รู้สิ่งที่กระทบสัมผัสด้วย คิดนึกด้วย หมดไปแล้ว พระอาทิตย์ตกสวยหรือไม่ พระอาทิตย์ตกสวยหรือไม่ ควรรู้ยิ่ง หรือว่าสวยก็ไม่รู้ และสวยหมดไปแล้วก็ไม่รู้ เมื่อวานนี้พระอาทิตย์ตกสวยมาก วันนี้พระอาทิตย์ขึ้นสวยไหม ไม่เห็น แต่ลองคิดดู ก็มีแต่พระอาทิตย์ให้เห็น เดี๋ยวตก เดี๋ยวขึ้น สวย คิดดู ทุกวัน อยากเห็นทุกวันไหม เมื่อวานนี้พระอาทิตย์ตกสวยมาก อยากจะเห็นอีกหรือไม่ อยากจะเห็นทุกวันไหม หรือว่าแค่วันเดียวก็พอแล้ว เพราะว่าลืมแล้ว เห็นอีกก็เหมือนอย่างนี้ แค่เห็น แล้วก็ลืม ทันทีที่หันหลังกลับ ก็ลืมแล้ว

ทั้งหมดในชีวิต เกิดมาจนกระทั่งถึงจากโลกนี้ไปก็ไม่รู้ แล้วก็ร่ำเรียนวิชาต่างๆ มากมาย แต่ว่าอะไรควรรู้ยิ่งกว่านั้น เพราะว่าจะเรียนอะไรก็ด้วยความชอบ เรียนไม่เก่งก็โกรธ มีแต่ความรัก ความชัง ในสิ่งที่ปรากฏตลอดเวลา แต่ก็ไม่เคยรู้ความจริงเลย ว่านั่นแหละเป็นสิ่งที่ควรรู้ยิ่ง ไปหาอย่างอื่นมารู้ คำนี้ว่าอย่างไร คำนั้นว่าอย่างไร แต่ลืมไปว่า ภาษาที่เราจะเข้าใจธรรมได้ที่ดีที่สุดก็คือภาษาไทย

ถ้าไปถามเด็กที่ไม่เคยรู้ความหมายของคำว่า ปัญญา ถามว่าปัญญาคืออะไร เขาก็ตอบไม่ได้ หรือเขาก็ตอบตามความคิดของเขา แต่เขาจะเข้าใจคำซึ่งเป็นภาษาบาลี ว่าปัญญาหมายความถึง ความเห็นถูก ความเข้าใจถูกตามความเป็นจริง ของสิ่งที่มี มีตลอดตั้งแต่เกิด แต่ว่าไม่เคยรู้ความจริงของสิ่งที่มีเลย ปัญญาคือความเข้าใจถูกต้อง ในสิ่งที่กำลังปรากฏ เริ่มเมื่อไรก็ได้ เดี๋ยวนี้ก็ได้ เมื่อฟังเรื่องสิ่งที่มีจริงๆ ที่กำลังปรากฏ แล้วก็เข้าใจขึ้น มิฉะนั้นเราก็รู้สึกว่าเราฟังธรรม เมื่อวานนี้เราฟังตั้งเยอะ และวันก่อนนั้นอีก กลับไปถึงกรุงเทพ เราก็จะไปฟังธรรมอีกเสาร์ อาทิตย์ เรื่องของเราฟังทั้งนั้นเลย แต่ความเข้าใจเริ่มเเดี๋ยวนี้ก็ได้ ในขณะที่กำลังฟัง เพราะเหมือนกันหมด จะฟังที่นี่ หรือที่กรุงเทพฯ หรือที่ไหน สิ่งที่มีก็ไม่พ้นจากวันหนึ่งๆ ก็มีเห็น มีได้ยิน มีได้กลิ่น มีลิ้มรส มีรู้สิ่งที่กระทบสัมผัส มีคิดนึก ธรรมทั้งหลาย ธรรมคือสิ่งที่มีจริง เดี๋ยวนี้จริง ธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชา แต่ว่ายังไม่ได้เข้าใจจริงๆ ว่าธรรมแต่ละหนึ่งๆ ที่เป็นธรรมทั้งหลาย ทั้งหมด หลากหลายมาก อาศัยเหตุปัจจัยเกิดขึ้น และก็ดับไป โดยไม่มีการเข้าใจอะไรเลย เป็นอย่างนี้มานานมาก

การที่จะได้ฟังคำจริงก็คือว่า ได้ฟังแล้ว มั่นคงที่ว่า สิ่งที่มีขณะนี้เกิดแล้วเพราะเหตุปัจจัย ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ของเรา ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใคร เริ่มที่จะอบรม สะสมความเห็นถูก ความเข้าใจถูก พอได้ยิน ได้ฟังเรื่องสิ่งที่มีจริงในขณะนี้ ท่านพระสารีบุตรรู้เลย เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย เป็นธรรมดา ก็แน่นอนปัญญาที่ได้อบรมมาแล้ว ไม่ไปที่อื่นเลย ได้ยินคำไหน ได้ยินคำว่าเดี๋ยวนี้ ก็ต้องมีว่าเดี๋ยวนี้อะไร เดี๋ยวนี้เห็น เดี๋ยวนี้ได้ยิน เดี๋ยวนี้คิด พูดอย่างนี้ตั้ง ๓ คำ เดี๋ยวนี้เห็น รู้ที่เห็นหรือไม่ เดี๋ยวนี้ได้ยิน รู้ที่ได้ยินหรือไม่ เดี๋ยวนี้คิด รู้ที่คิดหรือไม่ ไม่เลย เพราะว่าไม่มีปัจจัยที่จะทำให้รู้ตรงนั้น ไม่มีใครจะไปบังคับบัญชาได้เลยทั้งสิ้น จนกว่าการสะสมจากการฟังเข้าใจขึ้นๆ ๆ ทีละเล็กละน้อย ค่อยๆ โน้มมาสู่การที่พูดถึงเห็น ก็รู้ตรงเห็น ที่กำลังเห็น ไม่ใช่ตรงอื่นเลย พูดถึงสิ่งที่กำลังได้ยิน ก็ตรงได้ยินนั่นแหละ และก็รู้ว่าได้ยินคือเป็นอย่างนี้

การที่จะประจักษ์การเกิดขึ้น และดับไปของสภาพธรรม ก็ต้องเป็นปัญญาที่อบรมแล้วมาก จนกระทั่งสิ่งที่ปรากฏเป็นปกติ แต่ไม่ปรากฏการเกิดดับ ก็จะปรากฏสภาพธรรมที่เป็นทีละหนึ่ง และก็สามารถที่จะรู้ขณะที่เกิด ขณะที่ดับ เมื่อนั้นเป็นเราหรือไม่ เพราะว่าเป็นธรรมแต่ละหนึ่ง ลักษณะนั้นเป็นอย่างนั้น จะเป็นอื่นไปไม่ได้ นี่คือความเข้าใจถูก ความเห็นถูก จะใช้คำว่าปัญญาก็ได้ แต่ว่าถ้าใช้คำว่าปัญญาแล้ว ไม่รู้ว่าปัญญาคืออะไร กับใช้คำว่าความเห็นถูก ความเข้าใจถูกตามความเป็นจริงของสิ่งที่มีจริงๆ ที่กำลังปรากฏ ก็จะรู้ได้ว่า ไม่ได้รู้ ไม่ได้เข้าใจอย่างนี้ จนกว่าเข้าใจมั่นคงว่า ปัญญาที่ใช้ในภาษาบาลี ก็หมายความถึงความเข้าใจสิ่งที่กำลังมีในขณะนี้ จากการฟังเป็นเบื้องต้น