ว่าง่ายหรือว่ายาก

อ.อรรณพ ถ้ามีความอดทนที่จะรู้ว่าเป็นธรรมก็เป็นผู้ว่าง่าย แต่ถ้าไม่อดทน และเป็นไปด้วยอกุศลก็เป็นผู้ว่ายาก

ท่านอาจารย์ ธรรมคือสิ่งที่มีจริง ว่ายาก ลองนึกภาพคนว่ายาก ต้องมั่นคงในคำนี้ ว่าสิ่งที่มีจริงทุกอย่างเป็นธรรม ต้องไปคิดอะไรเองอีกหรือไม่ ก็เข้าใจคำที่ได้ยินให้ถูกต้อง

อ.วิชัย ท่านอาจารย์หมายความว่า ไม่ฟัง แต่ว่าไปคิดอย่างอื่น

ท่านอาจารย์ พูดมาทีละข้อเลย

อ.วิชัย ก็คือภิกษุทั้งหลาย เป็นผู้ว่ายาก

ท่านอาจารย์ เป็นผู้ว่ายาก ว่าธรรมเป็นสิ่งที่มีจริง แน่ใจว่า ไม่ว่ายาก เดี๋ยวนี้มีธรรมหรือไม่

อ.วิชัย เป็นธรรม

ท่านอาจารย์ อะไรเป็นธรรม

อ.วิชัย ก็เห็นบ้าง ได้ยินบ้าง สีบ้าง เสียงบ้าง

ท่านอาจารย์ รู้ธรรม รู้อะไร

อ.วิชัย ก็ต้องรู้สิ่งที่มีขณะนี้ คือเห็นบ้าง ได้ยินบ้าง

ท่านอาจารย์ แล้วจะรู้ได้อย่างไร

อ.วิชัย ก็ต้องฟังเพื่อเข้าใจ

ท่านอาจารย์ อย่างนี้ว่ายากหรือไม่

อ.อรรณพ คนที่ฟังท่านอาจารย์มา เขาก็ตอบว่าเห็นมีจริง เห็นเป็นธรรม เห็นเกิดดับ

ท่านอาจารย์ ก็ต้องว่าง่ายๆ ตลอดไป

อ.อรรณพ แล้วจะไม่ว่าง่ายตลอดไปอย่างไร

ท่านอาจารย์ ก็สักพัก ก็ไปคิดอย่างอื่น ทำอย่างอื่น ไม่ตรงกับที่ต้องอดทนแล้ว จะรู้ธรรม จะรู้อะไร เห็นเป็นธรรม เพราะฉะนั้นจะรู้อะไร

อ.อรรณพ รู้เห็นที่ปรากฏ

ท่านอาจารย์ แน่ใจแล้ว ใช่หรือไม่

อ.อรรณพ ใช่ แต่พอฟังแบบนี้ เขาก็คิดต่อว่า แล้วทำอย่างไร จะให้รู้ว่า เห็นเป็นธรรมสักที

ท่านอาจารย์ แล้วมีหรือไม่ที่พระพุทธเจ้า ตรัสวิธีให้ แล้วทำอย่างไร มีหรือไม่ ถ้าเข้าใจอย่างนั้น ก็ว่ายากใช่ไหม เพราะต้องอดทน

อ.อรรณพ แต่ถ้าคิดว่า อยากจะให้รู้ ว่าเห็นเป็นธรรมสักที ขณะนั้นก็ต้องเป็นผู้ว่ายาก

ท่านอาจารย์ แน่นอน ไม่อดทน จะไปรู้ได้อย่างไร ฟังธรรมแล้วอยากรู้ว่าแข็งไม่ใช่เรา ว่าง่ายหรือว่ายาก ว่ายาก ต้องรู้เห็นเดี๋ยวนี้แน่นอน ถ้าไม่รู้มีประโยชน์อะไร เพราะเห็นมีจริง พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงประจักษ์ความจริงของเห็น จึงได้ทรงแสดงความจริงว่า เห็นต้องเกิดแล้วดับ เร็วสุดที่จะประมาณได้ เห็นคนไม่ได้ เห็นอะไรไม่ได้ เห็นแต่เพียงสิ่งที่ปรากฏ เท่านั้น ว่าง่ายหรือไม่

อ.อรรณพ เมื่อมีการพิจารณาด้วยความเข้าใจตามเหตุตามผล

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นว่าง่ายก็ฟังต่อไป เพราะรู้ว่าเห็นมีจริง เห็นกำลังปรากฏ เพราะเห็นเกิดขึ้น และเห็นดับไป แต่ยังไม่ได้ประจักษ์แจ้ง ว่าง่ายหรือไม่

อ.อรรณพ ก็ง่ายในระดับที่ฟัง

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นหนทางที่จะประจักษ์แจ้ง มีหรือไม่

อ.อรรณพ มี

ท่านอาจารย์ ว่าง่ายหรือไม่

อ.อรรณพ ว่าง่าย เพราะรู้ฐานะตัวเอง แล้วก็รู้ว่าต้องอบรมปัญญาจากการสะสมการฟังต่อ

ท่านอาจารย์ นี่คือว่าง่าย ต้องอดทนหรือไม่ กว่าจะรู้อย่างนี้

อ.อรรณพ อดทน เพราะว่าไม่สามารถที่จะไปรู้ได้รวดเร็ว ก็ต้องอบรมปัญญาไป โดยการอาศัยการฟังพระธรรมนี่แหละ

ท่านอาจารย์ ก็ตรงตามพระสูตรที่ได้ฟัง

อ.วิชัย บางครั้งก็ว่าง่าย บางครั้งก็ว่ายาก

ท่านอาจารย์ เป็นธรรมดาหรือไม่ แต่ละคำกว่าจะเป็นสิ่งที่มั่นคง ว่าเป็นธรรม ธรรมดาคือธรรม ก็เป็นตามความเป็นไปของธรรม จะเป็นอื่นไม่ได้

อ.อรรณพ ขณะที่อาจารย์วิชัย พูดตรงๆ มาว่า บางครั้งก็ว่าง่าย บางครั้งก็ว่ายาก ขณะนี้ก็เป็นการว่าง่าย ที่จะรู้ตามความเป็นจริง

ท่านอาจารย์ ถ้ารู้ว่าเป็นธรรม ก็ว่าง่าย จะไปทำอะไร จะไปบีบบังคับอะไรก็หมดไปแล้วทั้งนั้น

อ.อรรณพ เพราะฉะนั้นว่าง่าย ไม่ใช่บอกอะไร ก็ให้จำตามนั้น

ท่านอาจารย์ พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ไม่ได้บอกว่าให้จำคำของพระองค์ ตอนต้นเราพูดแล้วใช่หรือไม่ ว่าพระศาสนาจะดำรงอยู่ได้ ก็ด้วยความเข้าใจ แล้วตอนนี้จะไม่เข้าใจแล้วหรือ จะไปจำแล้วหรือ ต้องตรงอย่างมากตลอดไป

อ.วิชัย ในข้อนี้ก็จะมีเรื่องของ ความที่เป็นผู้ว่ายาก คือเป็นผู้ที่ไม่อดทน ดังนั้นการที่จะเป็นผู้ว่าง่าย คือการอดทน คืออดทนอะไร

ท่านอาจารย์ ถ้าไม่อดทน ว่ายาก พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงพระธรรม ๔๕ พรรษา ไม่ต้องเรียน เพราะยาก คนที่ทำอย่างอื่น นอกจากฟังธรรมแล้วเข้าใจ เป็นผู้ที่ไม่อดทน

อ.วิชัย ลึกซึ้งจริงๆ เพราะว่ากว่าที่ปัญญาจะค่อยๆ เกิดขึ้นทีละเล็กทีละน้อย เหมือนกับก็ยากแสนยาก เห็นถึงความอดทน

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นเห็นความอดทนหรือไม่ ว่าต้องมากแค่ไหน

อ.วิชัย มากมาย

ท่านอาจารย์ นั่นคือว่าง่าย

อ.คำปั่น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมตลอด ๔๕ พรรษามากมาย เราเข้าใจถูกหรือไม่ เข้าใจถูกกี่คำ เพราะว่าใน ๔๕ พรรษานั้น ทรงแสดงไว้มากทีเดียว เพราะฉะนั้นก็เป็นการค่อยๆ สะสมความเข้าใจ จากคำที่ได้ยิน ได้ฟังไปทีละเล็กทีละน้อย