ไม่ใช่ตัวจริงเป็นเพียงสิ่งที่มีอยู่ในกระดาษ
ถ้ากล่าวเป็นภาษาบาลี “มหากุศลญาณสัมปยุตต์” คือสองภาษานั่นเอง แต่ว่าตัวจริงๆ แล้วก็คือขณะใดก็ตามที่ปัญญาเกิดขึ้น ขณะนั้นเป็นกุศลที่ดีงามที่ประกอบด้วยปัญญาในขณะที่มีความเข้าใจสิ่งที่กำลังได้ยินได้ฟัง โสมนัสหรือเปล่า โสมก็มี ไม่โสมก็มีใช่ไหมคะ คนที่ตอบว่าโสมนัส บุคคลนั้นก็มีโสมนัสเวทนาเกิดร่วมกับกุศลจิตที่ประกอบด้วยปัญญา จะเรียกภาษาอะไรก็ได้ จะไม่เป็นภาษาบาลีก็ได้ แต่ถ้าไปจำชื่อเป็นโสมนัสสหคตังต์ญาณสัมปยุตตังก็ต้องไปนั่งจำชื่อ อย่างที่คุณเด่นพงษ์บอกว่าก็เขียนเป็นวงหนึ่งประเภทนี่คือหนึ่งวงว่าเป็นมหากุศลญาณสัมปยุตต์ แต่ไม่ใช่ตัวจริงเป็นเพียงสิ่งที่มีอยู่ในกระดาษ แต่ถ้าเป็นตัวจริงคือขณะนี้เอง เริ่มที่จะมีความรู้ว่าจิตนี่หลากหลายต่างกัน บางขณะที่ไม่มีปัญญาเกิดร่วมด้วยก็มี บางขณะที่เป็นอกุศลก็มี บางขณะที่เป็นกุศลก็มี และบางขณะที่เป็นกุศลที่ประกอบด้วยปัญญาก็มี ทั้งหมดไม่ใช่เรา เป็นธรรมซึ่งเป็นจิตที่ร่วมกับเจตสิกนั่นเอง เพราะฉะนั้นก็เป็นสิ่งที่ไม่แห้ง ใช่ไหมคะ เพราะเหตุว่ากำลังมีในขณะนี้ และสามารถที่จะเริ่มมีธรรมเป็นที่พึ่ง ไม่ต้องไปถามใคร ถ้าเรามีความเข้าใจเรื่องจิตประเภทต่างๆ เราจะรู้ได้ว่าจิตคนอื่นก็เหมือนกัน มีใครบ้างที่ไม่มีโลภะ มีใครบ้างที่ไม่มีโทสะ แต่จะรู้ไหมว่ามีโมหะ เพราะฉะนั้นก็จะเห็นได้ว่าสิ่งที่คุ้นหูก็คือโลภะ โทสะ และบางคนก็อาจจะเพิ่มได้ยินได้ฟังว่าโลภะ โทสะ โมหะ แต่แม้แต่คำว่า อโลภะ อโทสะ อโมหะ ก็ไม่ค่อยจะได้ยิน เพราะเหตุว่าไม่ใช่ภาษาไทย แต่ว่าถ้ารู้ว่าจริงๆ แล้วเจตสิกฝ่ายดีก็มี ฝ่ายไม่ดีก็มี ในบรรดาเจตสิกที่ไม่ดีทั้งหมด โลภะ โทสะ โมหะ เป็นเหตุหรือเป็นมูลซึ่งจะทำให้อกุศลนั้นๆ เกิดขึ้น เจริญงอกงามยิ่งขึ้น
ที่มา ...