วิปัสสนาญาณแรกเป็นญาตปริญญา
ผู้ถาม ท่านอาจารย์จะกล่าวถึงคำว่า “ถ้าไม่เกิดก็ไม่ปรากฏ” ถ้าหมายถึงว่าสิ่งที่ไม่เกิดตรงนี้เป็นนิมิตได้ไหม ถ้าเราเข้าใจอย่างนี้
สุ. ขณะนี้ต้องมีสิ่งที่เกิด ทางตาต้องเกิด แต่ดับแล้วโดยไม่รู้ และก็มีเกิดสืบต่อจนกระทั่งปรากฏเป็นสัณฐาณ
ผู้ถาม เพราะฉะนั้นกว่าปัญญาจะค่อยๆ รู้ว่ามีลักษณะที่เกิดดับๆ ต่อกันก็ต้องค่อยๆ
สุ. วิปัสสนาญาณแรก ไม่ใช่ประจักษ์การเกิดดับ แต่เป็นการรู้ลักษณะของธาตุซึ่งไม่ใช่สัตว์ บุคคล ตัวตนเลย เป็นลักษณะของสภาวธรรมนั้นๆ ซึ่งเป็นนามธรรม และเป็นรูปธรรมที่ต่างกันทีละลักษณะ เพราะฉะนั้นวิปัสสนาญาณแรกเป็นญาตปริญญา เป็นความรู้รอบในลักษณะของสิ่งที่ปรากฏทางมโนทวาร ไม่มีอะไรจะกั้นหรือขัดขวางได้เลย ลักษณะนั้นจะปรากฏตามความเป็นจริง ขณะนั้นจึงเป็นการรู้รอบในลักษณะนั้นเป็นญาตปริญญา เพราะไม่มีอะไรกั้นเลยทีละลักษณะ และก็ทางมโนทวารด้วย
ที่มา ...