ยิ่งรู้ยิ่งยาก

    การที่จะละความไม่รู้ ต้องอาศัยปัญญา ตั้งแต่ขั้นการฟังเข้าใจเดี๋ยวนี้ และยิ่งเข้าใจเพิ่มขึ้น ก็จะยิ่งเห็นถึงความยากยิ่งที่จะรู้ และละความไม่รู้ได้จริงๆ

    ท่านอาจารย์ ฟังธรรมเพื่อเข้าใจ ว่าไม่ใช่เรา เป็นการละตลอดทาง

    อ.วิชัย ฟังท่านอาจารย์เข้าใจเกี่ยวกับเรื่องของตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ก็มีปัจจัยของการคิดถึงสิ่งที่ปรากฏ ยังสงสัยว่าขณะนั้นนะครับ เป็นการเข้าใจลักษณะหรือเป็นการแค่คิดถึงสิ่งที่ปรากฏครับ

    ท่านอาจารย์ ต้องสงสัยไปตลอด วิจิกิจฉานุสัย มีที่จะต้องสงสัยไปเรื่อยๆ กว่าจะละ ไม่ใช่คำพูดธรรมดา ละเสีย เป็นไปได้ยังไง กว่าจะละนั่นปัญญาระดับไหน วิจิกิจฉา เกิดละ ไม่เหลืออะไรเลยทั้งสิ้น ที่จะยังคงเป็นเราหรือเป็นตัวตน แค่สงสัยเกิด แค่ธรรมที่สงสัย

    อ.วิชัย ความเข้าใจในขณะนั้นไม่เพียงพอเลย ยิ่งอบรมเท่าไหร่ก็ยังไม่พอต่อการที่จะเข้าใจขึ้น ต้องเข้าใจขึ้นอีกเรื่อยๆ

    ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นฟังเท่านั้นค่ะ ทำอะไรได้ เพราะความเข้าใจตรงนั้นเท่านั้น ที่ละความไม่รู้ แล้ววันนึงๆ เกิดกี่ครั้ง ระดับไหน ก็เป็นเรื่องอดทน เรื่องเข้าใจความหมายของคำว่าบารมี เพราะฉะนั้นเมื่อเป็นปัญญา ละเดี๋ยวนี้ทั้งหมดเลย

    อ.อรรณพ ละเดี๋ยวนี้

    ท่านอาจารย์ แต่เดี๋ยวนี้ไม่ปรากฏเลยสักอย่าง

    อ.อรรณพ แล้วจะไปละได้ยังไง

    ท่านอาจารย์ แล้วจะไปละได้ยังไง ต้องอาศัยการฟังเข้าใจ ความเข้าใจขั้นนี้ เห็นความยากขั้นนี้ ถ้าความเข้าใจมากกว่านี้ ความยากจะยิ่งกว่านี้ไหม

    อ.อรรณพ ท่านอาจารย์หมายความว่าอย่างไรครับ ยิ่งเข้าใจยิ่งเห็นความยากหรือครับ

    ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นฟังนะคะ

    อ.อรรณพ ครับ

    ท่านอาจารย์ ความเข้าใจขั้นนี้ ยังกล่าวว่ายากแค่นี้ นี่คือความเข้าใจขั้นนี้ ถ้าเข้าใจมากกว่านี้อีก จะยิ่งยากกว่านี้ไหม

    อ.อรรณพ ท่านอาจารย์จะตรงข้ามกับทางโลก เข้าใจมากก็จะคลายความยากลงไป

    ท่านอาจารย์ ปัญญาที่มีมาก เห็นอะไร

    อ.อรรณพ ปัญญาที่มีมาก ก็เห็นความจริงนะครับ

    ท่านอาจารย์ เห็นความละเอียดลึกซึ้งขึ้นทุกที เพราะฉะนั้นกว่าปัญญาที่จะตาม ที่จะเข้าใจ ที่จะรู้ความจริง ยิ่งยากไหม

    อ.อรรณพ แล้วจะมากไปถึงไหนครับอาจารย์

    ท่านอาจารย์ สามารถดับกิเลสได้

    อ.อรรณพ สามารถดับกิเลสได้

    ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นฟังธรรมทำไม

    อ.อรรณพ เพื่อเข้าใจ

    ท่านอาจารย์ เพราะมีกิเลสมากใช่ไหม

    อ.อรรณพ ใช่ครับ

    อ.วิชัย ยิ่งมีปัญญามาก ก็จะเห็นถึงความยากของการที่ปัญญาจะเกิดขึ้นมาก

    ท่านอาจารย์ อยู่บนฝั่ง มหาสมุทรลึกไหม

    อ.วิชัย ลึกครับ

    ท่านอาจารย์ ลองลงไป ลึกลงไปอีกหรือเปล่า

    อ.วิชัย คือยิ่งเข้าใจความที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าหลังตรัสรู้แล้ว น้อมพระทัยที่จะไม่แสดงข้อความลึกซึ้งของธรรม ปัญญาของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า

    ท่านอาจารย์ บำเพ็ญมานานเท่าไหร่จนถึงเวลาที่ได้ตรัสรู้ ความลึกซึ้งอย่างยิ่ง

    อ.วิชัย ดังนั้นแต่ละบุคคล เข้าใจแค่ไหน ก็เห็นความลึกซึ้ง ระดับของปัญญาของแต่ละคนเท่านั้น

    ท่านอาจารย์ เท่าที่จะเห็น

    อ.อรรณพ ยิ่งเข้าใจ ก็ยิ่งรู้ว่ายากยิ่ง ค่อยๆ เริ่มเห็นในความเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเพิ่มขึ้นตามระดับปัญญา ที่รู้ว่าธรรมที่พระองค์ทรงแสดงนั้นลุ่มลึก

    ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้น ใครบริบูรณ์ด้วยศรัทธา

    อ.อรรณพ โสดาบัน