อดทนที่จะเข้าใจธรรม

    ท่านอาจารย์ ไม่ว่าใครจะคิดว่าความอดทน ยากลำบากแค่ไหน ยิ่งเรื่องยาก ยิ่งต้องยากที่จะอดทน แต่ก็ยังสามารถจะอดทนได้ด้วยความเป็นเรา แต่อดทนที่จะเข้าใจถูกต้อง ว่าเห็นเดี๋ยวนี้ไม่ไช่เรา จะต้องอดทนแค่ไหนประมาณไม่ได้เลย แล้วก็เกิดด้วยดับด้วย ถ้าเข้าใจอย่างนี้ แค่นี้อดทนไม่ได้หรือ เริ่มทำให้มีความอดทนในชีวิตประจำวันเพิ่มขึ้น ถ้าไม่เข้าใจอย่างนี้ เราก็อดทนยาก อาหารก็ไม่อร่อย เย็นไป ร้อนไป โน่นก็ไม่สะอาด นี้ก็ไม่ดีสารพัดอย่าง ใช่ไหมคะ แต่จากการรู้เทียบว่า อดทนที่จะเข้าใจถูกต้องว่า เดี๋ยวนี้ทุกอย่างเป็นธรรมแต่หนึ่ง ไม่ว่าจะเห็น ไม่ว่าจะเสียง ไม่ว่าจะชอบ ไม่ว่าจะไม่ชอบ ไม่ว่าจะคิด ทุกอย่างต้องเข้าใจทั้งหมด จึงจะละความเป็นตัวตนได้ ยากแค่ไหน เมื่อเทียบกับการที่จะต้องอดทนกับเรื่องเล็กๆ น้อยๆ ในชีวิตประจำวัน เห็นชีวิตประจำวันที่ต้องอดทนว่า เป็นเรื่องเล็กไปแล้ว เมื่อเทียบกับเรื่องใหญ่ ที่จะต้องอดทนในการที่จะอบรมเจริญปัญญา ค่อยๆ เกิดขึ้นจากการฟังเข้าใจตามลำดับ และเมื่อ ๒,๐๐๐ กว่าปีมาแล้ว แล้วเดี๋ยวนี้ล่ะ จะยิ่งว่ายากสักแค่ไหน จะยิ่งไม่อดทนสักแค่ไหน

    เพราะฉะนั้น ทั้งหมดในพระไตรปิฏก เมื่อเข้าใจแล้วก็จะยิ่งทำให้บุคคลนั้น เพิ่มความอดทน แม้ในชีวิตประจำวันว่า ถ้าไม่อดทนก็เป็นอกุศล และขณะที่เป็นอกุศลมากขึ้นๆ จากสามารถรู้ความจริงของสภาพธรรมได้ยังไง เพราะฉะนั้น ก็ต้องขัดเกลาตั้งแต่ในเบื้องต้น ที่จะต้องมีความอดทนต่อทุกอย่าง แล้วปัญญาก็ทำหน้าที่ของปัญญา ไม่ต้องห่วงใย ไม่ว่าจะเป็นความอดทน หรือะไม่ว่าจะเป็นอะไรก็ตาม เพราะฉะนั้น เราจะสังเกตได้ในชีวิตประจำวัน คนอดทนน้อยมีปัญญาหรือเปล่า คนที่ไม่อดทนเลย กิเลสมากแค่ไหน เพราะฉะนั้น คนที่อดทนต่อทุกอย่าง ไม่ว่าจะเป็นคำพูดหรือว่าทุกสิ่งทุกอย่าง ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ สามารถที่จะทนได้ทั้งกุศล และอกุศล ถ้าเป็นกุศลชอบใช่ไหม ก็ยังอดทน ที่จะต้องรู้ว่าขณะที่ชอบเป็นอกุศล ละเอียดมากทุกอย่าง ต้องไม่ผ่านความเข้าใจของปัญญาที่ละเอียด จึงสามารถที่จะละอกุศล และความเป็นตัวตนได้ กี่อสงไขยมาแล้วที่เป็นเรา เพราะฉะนั้น ทั้งหมดที่เคยเป็นเราเนี่ยนะคะ กว่าจะเข้าใจจนกระทั่งค่อยๆ หมดไป ละเอียดอย่างยิ่ง ตามกำลังของปัญญา ที่ต้องรู้จริง แล้วก็ละเอียดขึ้นๆ ถ้าปัญญาน้อยก็เข้าใจได้แค่นั้น แต่เมื่อมีปัญญาเพิ่มขึ้น ความอดทนเพิ่มขึ้น ก็รู้ว่า กว่าที่ได้อดทนมาแล้ว จะถึงการเข้าใจ อีกนานไหม

    ผู้ฟัง ก็จะขอความกรุณาท่านอาจารย์ ขยายว่า อดทนที่จะเข้าใจว่าเป็นธรรม ไม่ใช่เรา

    ท่านอาจารย์ เข้าใจธรรมนี่ ง่ายหรือยาก

    ผู้ฟัง ยากมากๆ

    ท่านอาจารย์ ต้องอดทนใช่ไหม

    ผู้ฟัง ใช่

    ท่านอาจารย์ แล้วจะเดือดร้อนทำไม ถ้าเข้าใจจริงๆ ว่ายาก รู้ว่าต้องอดทน และทำไมถึงจะต้องเดือดร้อนหล่ะ ขณะนั้นไม่รู้ จึงยึดถือว่าเป็นเรา ถึงได้เดือดร้อน ที่เดือดร้อนตรงนั้น คือ เราเดือดร้อน ไม่ได้เป็นความเข้าใจว่ายาก ละเอียด ลึกซึ้งต้องเข้าใจ เพราะฉะนั้น หนทางของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทุกคำ เป็นหนทางละ