วิสัยของปุถุชนนั้นหนาแน่นด้วยกิเลส

วิสัยของปุถุชนนั้นหนาแน่นด้วยกิเลส และถ้ายังไม่เห็นกิเลสแล้ว จะละกิเลสได้อย่างไร เพราะฉะนั้นในความข้อของการงดเว้นจากปาณาติบาต การที่จะเบียดเบียนผู้อื่น สัตว์อื่นให้เดือดร้อน เป็นเพราะขาดเมตตา ถ้าขณะใดที่กุศลจิต เป็นเมตตา ขณะนั้นจะไม่มีการประหาร หรือว่าเบียดเบียนสัตว์อื่น บุคคลอื่นให้เดือดร้อนเลย ถ้าขณะใดเกิดความไม่แช่มชื่นใจ เกิดความหงุดหงิดรำคาญใจ อันมีต่อสัตว์อื่น บุคคลอื่น เป็นเพราะขาดความเมตตา ขณะนั้นเป็นอกุศลจิต เพราะเหตุว่าไม่มีความเข้าใจ ไม่มีความเห็นใจในสัตว์อื่น ในบุคคลอื่น ท่านที่เจริญสติปัฎฐาน ก็ได้เล่าชีวิตความเป็นอยู่ของท่านในหนึ่งวันหนึ่งให้ฟัง ท่านเกิดความหงุดหงิดรำคาญใจในบุคคลที่แวดล้อมท่าน เพราะอัธยาศัยต่างกัน มีไหมในวันหนึ่งวันหนึ่ง ถ้ามีเมตตาในบุคคลนั้น จะรำคาญใจ จะหงุดหงิด หรือว่าจะเห็นใจ จะเข้าใจ แล้วก็จิตที่เห็นใจเข้าใจในขณะนั้น เป็นจิตที่ประกอบด้วยเมตตา จะไม่เบียดเบียนบุคคลนั้นด้วยกาย ด้วยวาจา ให้เดือดร้อน แต่พอเริ่มที่จะหงุดหงิดรำคาญใจ จะไม่อยู่เฉพาะในใจ บางท่านก็จะออกมาถึงกาย และถึงวาจาด้วย เป็นชีวิตจริงในวันหนึ่งวันหนึ่งของผู้ที่ยังมีกิเลสมากที่สติต้องระลึกรู้สภาพธรรมะที่ปรากฏตามความเป็นจริง จึงจะรู้ว่าขณะนั้นเป็นนามธรรมชนิดไหน เป็นกุศลหรือเป็นอกุศล