ปัญญาจะเจริญได้ไหมถ้าไม่เข้าใจว่าอินทรีย์เป็นธรรม
สุ. เพราะว่าโดยมากเข้าใจชื่อ จำชื่อ แต่ว่าไม่รู้จักสภาพธรรม คือ รู้จักคำแปลว่า อินทรีย์คืออะไร และมีความสนใจในสัทธินทรีย์ วิริยินทรีย์ สมาธินทรีย์ สตินทรีย์ ปัญญินทรีย์ สนใจแต่ตรงนั้น แต่ว่าความรู้พอที่จะเป็นสัทธินทรีย์ หรือเปล่า เพราะเหตุว่าการที่จะมีศรัทธาเพิ่มขึ้นในการฟังพระธรรม ต้องจากความเข้าใจ ถ้าฟังแล้วไม่เข้าใจ จะฟังไปทำไม ยังไม่เห็นว่าเป็นประโยชน์อะไรเลย ที่ว่าไม่เข้าใจแล้วฟัง ใช่ไหมคะ แต่ว่าถ้าเห็นว่าเป็นประโยชน์ แม้ครั้งแรกไม่เข้าใจ ค่อยๆ ฟังว่าจริง หรือเปล่า ค่อยๆ พิจารณา ขณะนั้นศรัทธา โดยที่ไม่รู้เลยว่า เพราะอะไรจึงฟังต่อไปอีก หลังจากที่ได้ฟังแล้ว ก็ฟังต่อไปอีก แล้วถ้าไม่มีศรัทธาในขั้นการฟัง ก็จะไปกล่าวถึงศรัทธาต่อๆ ไป จนกระทั่งสามารถเป็นอินทรีย์ถึงขั้นที่เป็นอินทรีย์ของพระโสดาบัน พระสกทาคามี พระอนาคามี พระอรหันต์ก็ไม่ได้
เพราะฉะนั้นการฟังทั้งหมด ฟังอะไร เข้าใจสิ่งที่ฟัง อย่างท่านที่ถามเรื่องอินทรีย์ ๕ ที่หมายความถึงศรัทธา วิริยะ สติ สมาธิ ปัญญา แล้วยังไม่ได้กล่าวถึงอินทรีย์ ๕ เลย ท่านรู้สึกอย่างไรคะ รอด้วยความหวังว่า เมื่อไรจะกล่าว เมื่อไรจะพูดถึงให้เข้าใจ หรือว่าถามเรื่องนั้นแล้วก็ตอบเรื่องนี้ แต่ว่าตามความเป็นจริง แม้ศรัทธาก็ต้องประกอบด้วย ปัญญา ไม่ใช่ไม่มีอะไรเลยที่จะรู้ว่าเป็นธรรม ไม่ใช่ตัวตน และให้มีศรัทธาเจริญขึ้น ที่จะอบรมเจริญสติปัฏฐาน เป็นไปไม่ได้เลย ต้องทราบว่า ความเข้าใจก็ต้องเริ่มตามลำดับขั้นด้วย ตั้งแต่ขั้นฟัง และถ้ามีศรัทธา ฟังเรื่องอะไรเข้าใจ เห็นว่าไร้ประโยชน์ หรือว่ามีประโยชน์ หรือว่าไม่ต้องฟังเรื่องนี้ เพราะว่าไม่ได้ถามเรื่องนี้ ไม่ได้อยากฟังเรื่องนี้ อยากจะฟังเรื่องอื่น แต่ไม่ได้รู้ลักษณะที่เป็นนามธรรม และรูปธรรมเลย ไม่ได้รู้ว่า คำที่กล่าวว่า “อินทรีย์” ไม่ได้มีแต่เฉพาะ ๕ คือ ศรัทธา วิริยะ สติ สมาธิ ปัญญา อื่นอีกก็เป็นอินทรีย์ เพราะอะไรคะ เพื่อที่จะได้เห็นว่า ไม่ใช่ตัวตน เป็นการประกอบให้รู้ว่า ศรัทธาต้องมีตามลำดับขั้น ถ้าพูดเรื่องอินทรีย์ ๕ โดยไม่มีความรู้ที่จะเข้าใจให้ถูกต้องว่า เป็นธรรม ปัญญาจะเจริญได้ไหม เป็นจุดประสงค์ของการฟัง หรือเปล่า
นี่ก็เป็นการแสดงให้เห็นว่า เมื่อได้ยินคำไหน ควรได้ยินความหมายของคำนั้น และการเข้าใจคำนั้น ก็ไม่ใช่เข้าใจแคบๆ เพียงอินทรีย์ ๕ แต่ว่าตามความเป็นจริงอินทรีย์มีมากกว่านั้นด้วย และสามารถจะรู้ด้วยว่า ขณะนี้เป็นอินทรีย์อะไรใน ๕ ยังไม่รู้ใช่ไหมคะ ถึงจะกล่าวอย่างไรก็ยังไม่รู้ เพราะเหตุว่าขณะนี้มีอินทรีย์ หรือเปล่า เริ่มที่จะเจริญจนกระทั่งถึงความเป็นอินทรีย์ ๕ ได้ไหม แต่ถ้าไม่มีความเข้าใจอย่างนี้ อินทรีย์ ๕ มาจากไหน แม้ว่าได้ยินแต่ชื่อ ก็ไม่รู้ว่ามาจากไหน
เพราะฉะนั้นก็ไม่ทราบว่า ท่านผู้ถามคิดอย่างไรคะ
คุณอุไรวรรณ ท่านที่ฝากคำถามมา จะถามต่อไหมคะ
สุ. เพราะว่าจากนี้ก็จะถึงอินทรีย์ ๕ แต่ก็ต้องให้รู้อินทรีย์อื่นด้วย ที่จะให้เห็นว่า ไม่ใช่ตัวตน ทั้งนามธรรม และรูปธรรม
ที่มา ...