อินทรีย์ ๖
อ.วิชัย ดังนั้นการที่ธาตุรู้ หรือสภาพรู้ ซึ่งเป็นอินทรีย์ที่เป็นใหญ่ เรียกว่า มนินทรีย์ ที่จะเกิดขึ้นรู้สิ่งที่ปรากฏทางตา ต้องอาศัยจักขุปสาท ซึ่งเป็นจักขุนทรีย์ในการเห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา โดยสภาพของจักขุปสาท เป็นรูป ซึ่งจะรู้อะไรไม่ได้เลย แต่สามารถรับกระทบกับอารมณ์ หรือสิ่งที่ปรากฏทางตาได้ และเป็นปัจจัยแก่การที่จิตจะเกิดขึ้นรู้อารมณ์นั้น
ดังนั้นจักขุปสาทจึงเป็นจักขุนทรีย์ คือ เป็นใหญ่ในการเห็น เพราะฉะนั้นถ้าปราศจากจักขุ หรือตา การเห็นก็มีไม่ได้ เพราะฉะนั้นจักขุปสาท หรือตา จึงเป็นใหญ่จริงๆ ในการเห็นสิ่งที่ปรากฏทางตาได้
โสตินทรีย์ หรือโสตปสาท ดังนั้นการได้ยิน ขณะนี้ทุกคนก็กำลังได้ยิน มีสภาพธรรมอย่างหนึ่งที่เป็นใหญ่ การได้ยินเป็นใหญ่ไหมครับ จิตได้ยินเป็นใหญ่ แต่ว่าการได้ยิน หรือจิตได้ยินจะเกิดขึ้น ต้องอาศัยรูปอย่างหนึ่งซึ่งเป็นใหญ่ที่ทำให้การได้ยินเกิดขึ้นได้ ต้องอาศัยรูปอย่างหนึ่ง คือ โสตปสาท ซึ่งเป็นโสตินทรีย์ คือ เป็นใหญ่ในการรับรู้ คือ การได้ยินเกิดขึ้นได้ ดังนั้นแม้มีเสียงมากมาย แต่ถ้าไม่มีโสตปสาท การได้ยินก็เกิดไม่ได้ เพราะฉะนั้นการได้ยินเกิดได้ เพราะอาศัยโสตปสาทเป็นโสตินทรีย์ คือ เป็นใหญ่ในการรับกระทบกับเสียง และเป็นปัจจัยให้เกิดการได้ยินขึ้น เพราะฉะนั้นโสตปสาทจึงเป็นโสตินทรีย์ เป็นใหญ่ ในการได้ยินเสียง โดยสภาพของโสตปสาทรู้เสียงได้ไหม ไม่ได้ แต่ว่าการรู้เสียงจากทางโสตปสาทได้ไหม ก็ไม่ได้ ดังนั้นจิตเห็นต้องอาศัยจักขุปสาท จิตได้ยินต้องอาศัยโสตปสาท จิตเหล่านี้จึงจะเกิดขึ้นได้
ฆานปสาท การได้กลิ่น กลิ่นแม้มีมากมาย แต่ถ้าปราศจากฆานปสาทซึ่งเป็นฆานินทรีย์ กลิ่นก็ไม่ปรากฏแก่จิต หรือมนินทรีย์ ดังนั้นเมื่อมีฆานปสาทรับกระทบกับกลิ่น จึงเป็นปัจจัยให้ฆานวิญญาณ คือ จิตเกิดขึ้นรู้กลิ่นนั้นได้
รส สิ่งที่รับกระทบรส คือ ชิวหาปสาท เป็นอินทรีย์ เพราะฉะนั้นชิวหาปสาทเป็นชิวหินทรีย์ คือ เป็นใหญ่ในการรับกระทบกับรส และเป็นปัจจัยให้เกิดการรู้รส
กายปสาท เป็นกายินทรีย์ คือ เป็นใหญ่ รับกระทบกับรูป ๓ รูป คือ ธาตุดิน อ่อนแข็ง ธาตุไฟ คือ เย็นร้อน และธาตุลม คือ ตึงไหว ทั้ง ๓ ธาตุจะปรากฏ คือกระทบกับกายปสาทเท่านั้น กายปสาทจึงเป็นใหญ่ เป็นกายินทรีย์ที่เป็นปัจจัยให้เกิดการรู้โผฏฐัพพะทาง แต่ว่าแม้มีจักขุปสาท มีโสตปสาท มีฆานปสาท มีชิวหาปสาท มีกายปสาท แต่ถ้าขาดสภาพธรรมอย่างหนึ่งก็ไม่สามารถรู้อะไรได้ทั้งหมด ถ้าขาดจิตที่เป็นมนินทรีย์ หรือมโน เป็นธาตุอย่างหนึ่งที่เป็นสภาพรู้ ที่เป็นใหญ่ในการรู้อารมณ์ เพราะฉะนั้นจิตจึงเป็นใหญ่ในการรับรู้อารมณ์ทางทวารทั้ง ๕ หรือแม้ทางใจ มโนทวารจิตนั้นก็สามารถรู้ได้ จึงเป็นใหญ่ในการรู้แจ้งอารมณ์ที่ปรากฏ
อันนี้คืออินทรีย์ ๖ อย่าง ถ้าพิจารณา ชีวิตประจำวันก็มีอินทรีย์เหล่านี้ ตามความเป็นจริง ถ้าขาดอินทรีย์เหล่านี้ การรู้อารมณ์ทางทวารต่างๆ ก็มีไม่ได้ ดังนั้นอินทรีย์จึงเป็นใหญ่ทางทวารของตนๆ
ที่มา ...