ลักษณะของจิตเป็นเพียงสภาพรู้
ผู้ฟัง อยากให้ท่านอาจารย์อธิบายนามธรรม คือ จิต และเจตสิก ยังไม่เข้าใจ มีอยู่ครั้งหนึ่งสนทนากับอาจารย์ธิดารัตน์ เรื่องปสาทรูป ที่ว่าคนที่อายุมากขึ้น ปสาทรูปก็จะเสื่อมลง ทำให้เห็นภาพสิ่งที่ปรากฏทางตา
สุ. แล้วเวลานี้กำลังเห็น ปสาทรูปเสื่อมหรือเปล่า
ผู้ฟัง ไม่ทราบครับ
สุ. ไม่ทราบ แล้วรู้ไหมว่า ขณะนี้มีปสาทรูป จึงมีเห็น
ผู้ฟัง ตอนนี้มีปสาทรูป
สุ. แล้วไปคิดเรื่องปสาทรูปเสื่อมเมื่อไร อย่างไร ทำไมไม่เข้าใจให้ถูกต้องว่า ขณะนี้ไม่มีเรา แต่ที่จะเห็นได้ ไม่มีใครไปรู้ปสาทรูปได้ แต่เข้าใจได้ว่า ถ้าไม่มีปสาทรูป คือ รูปที่สามารถกระทบสิ่งที่ปรากฏทางตาเท่านั้น กระทบอื่นไม่ได้เลย เพื่อให้เห็นว่า ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่เรา ให้มีความเข้าใจถูกขึ้น ในความเป็นธรรม ซึ่งไม่ใช่ของใคร ใครก็บันดาลไม่ได้ เพื่อที่จะมีความมั่นคงว่า ไม่มีเรา เป็นธรรมแต่ละลักษณะ นี่คืออบรมความเห็นถูกค่ะ ไปสงสัยเรื่องอะไร
ผู้ฟัง เรื่องจิต อย่างพอปสาทรูป ...
สุ. เดี๋ยวก่อนนะคะ ขณะนี้กำลังเข้าใจหรือเปล่า ที่กำลังฟัง เข้าใจไหม สิ่งที่กำลังปรากฏเป็นธรรมอย่างหนึ่ง ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ใคร ไม่มีคน ไม่มีวัตถุสิ่งหนึ่งสิ่งใดในสิ่งที่กระทบจักขุปสาท แล้วปรากฏเป็นอย่างนี้ในขณะนี้ ต้องกระทบจักขุปสาททุกครั้ง จึงสามารถปรากฏเป็นสิ่งที่ปรากฏทางตาได้ ฟังอย่างนี้เข้าใจไหมคะ
ผู้ฟัง เข้าใจครับ
สุ. ถ้าเข้าใจขณะนั้นเป็นคุณแสงธรรม หรือเป็นธรรม
ผู้ฟัง ขณะนั้นก็ต้องเป็นธรรม
สุ. ถ้าเข้าใจ ไม่มีตัวเรา ก็ต้องเป็นธรรม สติมีหรือเปล่าขณะที่เข้าใจ ขั้นเข้าใจก็มีสติ แต่ยังไม่รู้ ใช่ไหมคะ เพราะฉะนั้นอบรมจนกว่าจะเห็นถูก จนไม่มีเรา อบรมความเห็นถูก ความเข้าใจถูกค่ะ
ฟังธรรม อย่าลืมว่า ไม่ใช่ว่าต้องไปทำอะไร แต่อบรม กำลังฟังให้เข้าใจขึ้น
ผู้ฟัง แต่ที่สงสัย คือ ลักษณะของนามธรรม
สุ. เดี๋ยวนี้มีหรือเปล่า
ผู้ฟัง มีครับ
สุ. เพราะฉะนั้นถ้าเข้าใจนามธรรมขณะนี้ จะสามารถเข้าใจนามธรรมขณะอื่นด้วยไหม
ผู้ฟัง ด้วยครับ
สุ. แล้วจะหมดสงสัย เมื่อเข้าใจ เมื่อฟัง แต่ยังไม่ประจักษ์แจ้งความจริง ก็ยังคงสงสัยอยู่ จนกว่าจะไม่สงสัย เพราะประจักษ์แจ้ง
ผู้ฟัง แต่อยากให้อธิบายลักษณะของจิต และเจตสิก ที่บอกว่าเป็นเพียงรู้
สุ. ขณะนี้มีเห็น เป็นเจตสิกอะไร
ผู้ฟัง ไม่ทราบครับ
สุ. เป็นจิตหรือเปล่า
ผู้ฟัง เป็นจิต
สุ. ก็เป็นจิตไงคะ เป็นใหญ่ เป็นประธานในการรู้แจ้งลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏ ส่วนเจตสิกก็เกิดกับจิต เวลาที่จิตเห็นเกิดขึ้น จะมีเจตสิกเกิดร่วมด้วย ๗ ประเภทเท่านั้น รู้ไหม ผัสสเจตสิก ไม่รู้ แต่มี เพราะฉะนั้นเพื่อที่จะรู้ว่า แม้แต่เห็นขณะนี้เพียงชั่วขณะที่เห็นเกิดขึ้น ก็ต้องมีเจตสิกเกิดร่วมด้วย
ที่มา ...