ภูมิของจิต
ผู้ฟัง เรียนถามอาจารย์วิชัย ยังไม่กระจ่างเรื่องภูมิของจิตซึ่งมี ๔ ภูมิ ซึ่งเป็นระดับของจิต กับภพภูมิที่สัตว์เกิด
อ.วิชัย ถ้ากล่าวถึงจิต จิตไม่ได้มีประเภทเดียว จิตที่เป็นไปในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในโผฏฐัพพะ ทั้งหมดที่เป็นไปในกาม เรียกว่ากามาวจรจิต คือ จิตที่ยังท่องเที่ยวไปในกาม ก็มีทั้งอกุศลจิต และมหากุศลจิต และเป็นชาติวิบาก ชาติกิริยาก็มี จิตที่เป็นไปเหล่านี้ทั้งหมด เป็นกามาวจรจิต คือ เป็นภูมิที่เป็นกามาวจรภูมิ
ส่วนบุคคลที่สามารถอบรมความสงบของจิต ที่สามารถข่มนิวรณธรรมทั้งหลาย ได้แก่ กามฉันทะ เป็นต้น จนถึงจิตอีกระดับหนึ่ง ที่ไม่ใช่กามาวจรจิต เจริญกุศลไปเรื่อยๆ จนถึงจิตอีกระดับหนึ่ง เป็นรูปาวจรจิต จิตนั้นไม่ได้เป็นไปในกาม ไม่ได้เป็นไปในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะแล้ว แต่เป็นไปในอารมณ์ที่เป็นบัญญัติกัมมัฏฐาน นี่ก็เป็นจิตอีกภูมิหนึ่ง
หลังจากที่ได้รูปาวจรจิต ก็อบรมความสงบให้ยิ่งขึ้นไปอีก จนบรรลุถึงจิตอีกภูมิหนึ่ง เป็นอรูปาวจรภูมิ มีอากาสานัญจายตนะ เป็นต้น
ส่วนบุคคลที่ได้บรรลุมรรคผล จิตขณะนั้นก็เป็นโลกุตตรภูมิ ตั้งแต่โสดาปัตติมรรค โสดาปัตติผล จนถึงอรหัตมรรค อรหัตผล จิตเหล่านี้เป็นโลกุตตรจิต เพราะเหตุว่าไม่ใช่กามาวจรจิต ไม่ใช่รูปาวจรจิต ไม่ใช่อรูปาวจรจิต แต่เป็นโลกุตตรจิต เพราะฉะนั้นจิตก็มีความหลากหลาย ก็คือเป็น ๔ ภูมินี้
ส่วนภูมิเป็นที่เกิดของสัตว์ เช่นในขณะนี้เป็นกามภูมิ มนุษย์ก็เป็นกามภูมิ ซึ่งกามภูมิจะมีทั้งหมด ๑๑ ภูมิ ได้แก่ อบายภูมิ ๔ มนุษย์ ๑ สวรรค์ ๖ และมีรูปพรหมภูมิ อรูปพรหมภูมิ เป็นภูมิที่เกิดของสัตว์
ที่มา ...