ลักษณะของความเป็นธาตุที่ปรากฏให้รู้ ต้องไม่มีอะไรเหลือ
ผู้ฟัง ทวารที่มืด คือ มโนทวาร เป็นมโนทวารที่เราสามารถรู้ได้ว่า เป็นนามธรรมหรือรูปธรรมอย่างไร ถูกไหมครับ
สุ. นี่เป็นการเข้าถึงความเป็นธาตุของสภาพธรรมที่เป็นจิต เจตสิก รูป จิตเป็นธาตุรู้ คิดถึงนะคะ ตัวธาตุรู้ มีสีสันวัณณะสว่างหรือเปล่า ธาตุที่เกิดขึ้นแม้มืดสนิท แต่เป็นธาตุรู้ ใครจะเปลี่ยนลักษณะของธาตุนั้นไม่ได้เลย สิ่งที่กำลังปรากฏทางตา ไม่ใช่ธาตุรู้ สว่าง มีสีสันต่างๆ เป็นวัณณธาตุ เป็นวัณณรูป สามารถปรากฏได้เมื่อจิตซึ่งเป็นธาตุรู้เกิดขึ้นเห็น เพราะฉะนั้นสิ่งที่กำลังปรากฏทางตา ไม่ใช่จิต สิ่งที่ปรากฏเป็นอย่างนี้ แต่ธาตุเห็นมืด ไม่มีรูปร่างใดๆ เลย เกิดเมื่อไรมืดสนิทเมื่อนั้น เพราะเหตุว่าไม่มีสีสันใดๆ ปะปนในนามธาตุได้เลย
เพราะฉะนั้นกว่าจะประจักษ์ถึงลักษณะแท้จริงของธาตุซึ่งมีจริงๆ เป็นธาตุรู้ เปลี่ยนลักษณะไม่ได้เลย เป็นธาตุรู้ ลองคิดดู ในความมืด หมายความว่าไม่มีสิ่งใดๆ ปรากฏเลยทั้งสิ้น ถูกต้องไหมคะ โลกทั้งโลกขณะนี้ปรากฏทางตาเป็นสีสันวัณณะ และลักษณะสัณฐานต่างกัน ก็ทำให้จำได้ว่าเป็นสิ่งต่างๆ เป็นบุคคลนั้นบุคคลนี้ นี่คือสิ่งที่ปรากฏทางตา แต่ถ้าไม่เป็นสิ่งที่ปรากฏทางตาเลย ไม่มีสีสันใดๆ เลยทั้งสิ้น ธาตุรู้เกิดขึ้นรู้ ไม่ว่าจะเป็นรู้อะไรก็ตามแต่ ธาตุรู้เมื่อเกิดแล้วต้องรู้ และสำหรับจิต ก็เป็นธาตุที่เป็นใหญ่ เป็นประธานในการรู้
เพราะฉะนั้นเวลาจะรู้ลักษณะของธาตุที่ปรากฏให้รู้ ต้องไม่มีอะไรเหลือเลย ทางตาไม่มีอะไรเลย ทางหู ไม่มีเสียง ไม่มีกลิ่น ไม่มีอะไรทั้งสิ้น มีเฉพาะธาตุรู้ที่กำลังปรากฏลักษณะซึ่งเป็นธาตุรู้ เพราะฉะนั้นขณะนั้นจะเข้าใจความหมาย เพราะว่าประจักษ์ในมโนทวาร เพราะเหตุว่าไม่ใช่สิ่งที่ปรากฏทางตาปรากฏ ไม่ใช่เสียง ไม่ใช่กลิ่น ไม่ใช่รส ไม่ใช่เย็นร้อน อ่อนแข็งที่สามารถปรากฏได้ในความมืดนั้น เพราะเหตุว่ามโนทวารวิถีจิตจะรับรู้อารมณ์ต่อจากทางปัญจทวารได้ทุกอารมณ์ แม้แต่ในขณะนี้ที่ปรากฏเหมือนสว่างตลอด แม้มโนทวารขณะนั้นก็กำลังมีสิ่งที่ปรากฏทางตาอย่างนี้แหละเป็นอารมณ์ แต่เวลาที่เป็นทวารอื่นทั้งหมด แสดงว่าขณะนั้นมืดสนิทไหม มืด เพราะเหตุว่าขณะนั้นเป็นมโนทวาร เป็นธาตุรู้ซึ่งเกิดขึ้น ไม่มีอะไรเหลือเลยแม้เรา หรือความเป็นเราก็ไม่มี แต่ลักษณะของความเป็นธาตุ หรือเป็นนามธรรมหรือนามธาตุที่กำลังรู้ปรากฏ ก็ต้องปรากฏทางมโนทวาร
ผู้ฟัง และในขณะที่วิปัสสนาญาณปรากฏก็ต้องมืดอย่างนี้ ใช่ไหมครับ แต่ว่าเป็นแค่รู้อย่างเดียว
สุ. วิปัสสนาญาณสามารถรู้อารมณ์ได้ทั้งหมด เพราะฉะนั้นก็จะรู้ว่า ขณะใดที่อารมณ์ปรากฏทางทวารไหน ก็หมายความว่า มีการรู้อารมณ์นั้นทางทวารนั้นก่อน แล้วมโนทวารก็ตามรู้ หรือรู้ต่อ
ที่มา ...