เหตุให้สำเร็จเป็นพระปัจเจกสัมพุทธเจ้า

บางท่านหวังที่จะได้บรรลุคุณธรรมเป็นพระอริยสาวก แต่ท่านรอไว้ สมัยของพระผู้มีพระภาคพระสมณโคดมพระองค์นี้ ท่านเห็นว่าท่านยังไม่ถึงแน่ ท่านก็ผลัด ท่านก็รอไว้ให้ถึงสมัยของพระศรีอริยเมตไตรย จะเป็นไปได้ไหม เลือกได้ตามใจชอบไหม

ขุททกนิกาย อปทาน ปัจเจกพุทธาปทานที่ ๒ มีข้อความว่า

พึงมีศีลบริสุทธิ์ มีปัญญาหมดจดดี มีจิตตั้งมั่น ประกอบความเพียร เจริญวิปัสสนา มีปกติเห็นธรรมพิเศษ พึงรู้แจ้งธรรมอันสัมปยุตต์ด้วยองค์มรรค และโพชฌงค์ นักปราชญ์เหล่าใดเจริญสุญญตวิโมกข์ อนิมิตตวิโมกข์ และอัปปณิหิตตวิโมกข์ ไม่บรรลุความเป็นพระสาวกในศาสนาพระชินเจ้า นักปราชญ์เหล่านั้นย่อมเป็นพระสยัมภูปัจเจกพุทธเจ้า

การประพฤติปฏิบัติที่ถูกต้อง การเจริญเหตุที่สมควร ไม่ได้เป็นหมันเลย จะรู้แจ้งอริยสัจธรรมเป็นสาวกของพระผู้มีพระภาคทรงพระนามว่าพระสมณโคดม หรือว่าจะเป็นพระปัจเจกพุทธเจ้า หรือว่าจะเป็นสาวกของพระผู้มีพระภาคทรงพระนามว่า พระศรีอริยเมตไตรย ก็ไม่ใช่เรื่องที่จะกะเกณฑ์ได้ตามใจชอบ ย่อมแล้วแต่เหตุ ถ้าเหตุเป็นเหตุที่ถูกต้อง ท่านก็ได้รับผลตามกาลที่สมควร

ท่านผู้ฟังท่านหนึ่งเล่าให้ฟังว่า ได้ยินผู้หนึ่งกล่าวว่า จะต้องบรรลุเป็นพระโสดาบันให้ได้ในปัจจุบันชาตินี้

ไม่ทราบทำไมถึงจะคิดว่า การที่จะรู้แจ้งอริยสัจธรรมเป็นพระโสดาบันบุคคลได้นั้น อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาว่าต้องได้ในชาตินี้

ข้อความใน ขุททกนิกาย ปัจเจกพุทธาปาทานที่ ๒ มีว่า

นักปราชญ์เหล่าใด เจริญสุญญตวิโมกข์ อนิมิตตวิโมกข์ และอัปปณิหิตตวิโมกข์ ไม่บรรลุความเป็นพระสาวกในศาสนาพระชินเจ้า นักปราชญ์เหล่านั้นย่อมเป็นพระสยัมภูปัจเจกพุทธเจ้า

ซึ่งแม้ในครั้งพระผู้มีพระภาคพระสมณโคดมพระองค์นี้ เมื่อครั้งที่ยังไม่ปรินิพพาน ก็มีผู้ที่มีศรัทธาเลื่อมใส เช่น นายสุมนมาลาการ ก็ได้รับพยากรณ์ว่า จะได้เป็นพระปัจเจกพุทธเจ้านามว่าสุมนะ

คนอื่นพยากรณ์ได้ไหมว่า นายสุมนมาลาการจะได้เป็นสาวก หรือว่าจะได้เป็นพระปัจเจกพุทธเจ้า จะเป็นสาวกของพระผู้มีพระภาคพระสมณโคดมพระองค์นี้ หรือว่าจะได้เป็นสาวกของพระผู้มีพระภาคพระองค์ต่อไป คนอื่นย่อมรู้ไม่ได้

แต่ถ้าไม่ได้เจริญเหตุ คือ สติปัฏฐาน จะเป็นพระปัจเจกพุทธเจ้าได้ไหม ไม่ได้ จะเป็นสาวกได้ไหม ก็ไม่ได้

ที่มา ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 203

บางท่านหวังที่จะได้บรรลุคุณธรรมเป็นพระอริยสาวก แต่ท่านรอไว้ สมัยของพระผู้มีพระภาคพระสมณโคดมพระองค์นี้ท่านเห็นว่าท่านยังไม่ถึงแน่ ท่านก็ผลัด ท่านก็รอไว้ให้ถึงสมัยของพระผู้มีพระภาคทรงพระนามว่าพระศรีอริยเมตไตรย จะเป็นไปได้ไหม เลือกได้ตามใจชอบไหม คิดว่าปล่อยไปก่อน รอไปก่อน พอถึงสมัยของพระผู้มีพระภาคพระองค์ต่อไป ก็จะยอมบรรลุอริยสัจธรรมเป็นพระอริยบุคคล ซึ่งเป็นไปไม่ได้

ข้อสำคัญ คือ ถ้าเข้าใจเหตุถูกต้อง เจริญสติปัฏฐานถูกต้อง วันหนึ่งท่านย่อมสามารถรู้แจ้งอริยสัจธรรมได้ มิฉะนั้นแล้วท่านจะไม่รู้ความละเอียดของอกุศลธรรมที่หมักหมมอยู่ในจิตใจว่ามากมาย และเกิดขึ้นขณะใดบ้าง ถ้าสติไม่ระลึก ก็ไม่สามารถที่จะแยกสภาพธรรมที่ปรากฏในขณะนั้นว่า สภาพธรรมนั้นต่างกันเป็นสภาพธรรมแต่ละประเภท ถ้าไม่สามารถจะแยกได้ ก็รู้แจ้งอริยสัจธรรมไม่ได้เหมือนกัน เพราะเหตุว่าในโพชฌงค์นั้น มีธัมมวิจยสัมโพชฌงค์ เป็นปัญญาที่แทงตลอดในสภาพธรรมที่ต่างกัน อกุศลธรรมก็เป็นอกุศลธรรม กุศลธรรมก็เป็นกุศลธรรม ชีวิตปกติธรรมดาที่บางขณะก็เป็นกุศล บางขณะก็เป็นอกุศล ซึ่งจะต้องมีธัมมวิจยสัมโพชฌงค์เกิดร่วมกับสติสัมโพชฌงค์ จึงสามารถที่จะรู้แจ้งอริยสัจธรรมได้

ทุกท่านที่ฝักใฝ่สนใจในธรรม มีโอกาสที่จะได้นมัสการทั้งเวลาเย็นเวลาเช้า เพื่อที่จะให้การนมัสการนั้นไม่เป็นโมฆะ และการเข้าใกล้พระศาสนานั้นไม่เป็นหมัน ท่านจะต้องเป็นผู้ที่มีปกติเจริญสติ

ที่มา ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 204