เทพทั้งหลายพากันไปทูลว่าถึงเวลาที่ควรประสูติ

ขอย้อนไปถึงก่อนที่พระผู้มีพระภาคจะเสด็จบังเกิดในโลกนี้ ตามข้อความใน มธุรัตถวิลาสินี อรรถกถา ขุททกนิกาย พุทธวงศ์ ซึ่งมีข้อความว่า

ก่อนนั้น เมื่อพระโพธิสัตว์ทรงบำเพ็ญทานบารมีในพระชาติที่เป็นพระเวสสันดร จุติแล้วก็ปฏิสนธิในสวรรค์ชั้นดุสิต เทพทั้งหลายพากันไปทูลว่าถึงเวลาที่ควรประสูติเพื่อตรัสรู้เป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ด้วยพระบารมีที่ได้ทรงบำเพ็ญแล้ว พระโพธิสัตว์ทรงพิจารณามหาวิโลกนะ (ความเหมาะสม) ๕ คือ กาล ๑ ทวีป ๑ ประเทศ (คือสถานที่ที่จะประสูติ) ๑ ตระกูล ๑ กำหนดพระชนมายุพระชนนี ๑

บรรดามหาวิโลกนะ ๕ นั้น พระโพธิสัตว์ทรงพิจารณากาลเป็นอันดับแรกว่าเป็นกาลสมควรหรือยัง คือแม้ว่าจะได้ทรงบำเพ็ญบารมีพร้อมแล้ว แต่ถ้าไม่ใช่กาลที่สมควรบังเกิดก็จะไม่เป็นประโยชน์เลยในการตรัสรู้เป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ถ้าสัตว์โลกในกาลนั้นไม่พร้อมหรือไม่สมควรแก่การที่จะได้รับฟังพระธรรมเทศนา เพราะถ้าเป็นกาลที่คนอายุเกินแสนปี ก็ไม่ใช่กาลที่สมควร เพราะ ชาติ ชรา มรณะจะไม่ปรากฏแก่สัตว์ทั้งหลาย พระธรรมเทศนาของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าทั้งหลาย ไม่พ้นไปจากไตรลักษณ์ คือ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา ฉะนั้น เมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสว่า อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา สัตว์ทั้งหลายย่อมไม่สำคัญพระพุทธดำรัสที่ควรฟัง ที่ควรเชื่อ แต่นั้นอภิสมัยคือการตรัสรู้ของสัตว์ทั้งหลายก็จะไม่มี เมื่ออภิสมัยไม่มี คำสอนก็จะไม่นำสัตว์ออกจากทุกข์ กาลนั้นจึงไม่ใช่กาลที่สมควร

เมื่อ ๒,๕๐๐ กว่าปี ถอยหลังไปเป็นกาลที่สมควรที่พระโพธิสัตว์จะบังเกิดในมนุษยโลกนี้

แม้ในกาลที่อายุคนต่ำกว่า ๑๐๐ ปี ก็ยังไม่ใช่กาลสมควร เพราะว่าในกาลนั้นสัตว์ทั้งหลายมีกิเลสหนาแน่น และโอวาทที่ประทานแก่สัตว์ที่มีกิเลสหนาแน่น ก็จะไม่คงอยู่ในฐานะควรเป็นโอวาท จะขาดหายไปเร็วเหมือนรอยไม้ที่ขีดในน้ำ ฉะนั้น จึงไม่ใช่กาลที่สมควร

แต่กาลนั้นที่พระโพธิสัตว์ทรงพิจารณา เป็นกาลที่คนมีอายุ ๑๐๐ ปี ดังนั้นพระโพธิสัตว์จึงทรงเห็นว่า เป็นกาลที่ควรบังเกิด

ท่านผู้ฟังลองคิดดูว่า หลายท่านได้ฟังธรรมแล้วไม่สนใจเลย หรืออาจไม่เห็นคุณค่าเลย แม้จะเป็นพระโอวาทที่กว่าจะได้ตรัสรู้ และทรงแสดง โดยบำเพ็ญพระบารมีถึง ๔ อสงขัยแสนกัป แต่ว่าสัตว์ที่มีกิเลสหนาแน่นจะไม่สำคัญในโอวาทนั้น แม้ว่าฟังแล้วก็ไม่สนใจ จะขาดหายไปเร็วเหมือนรอยไม้ที่ขีดในน้ำ

เพราะฉะนั้น การที่แต่ละคนไม่มีความสนใจในพระธรรมก็ฉันนั้น เพราะฉะนั้น ก่อนที่จะถึงกาลอันตรธาน ควรที่พุทธบริษัทในครั้งนี้มีความรู้สึกเหมือนว่าฟังธรรมแล้ว จะขาดหายไปเร็วเหมือนรอยไม้ที่ขีดในน้ำไหม