ใบไม้ตกแล้วเห็นธรรมจะเป็นอภิธรรมอย่างไร

ผู้ฟัง ผมสงสัยว่า ที่เขาศึกษาธรรม โดยพิจารณา ใบไม้ตกก็เห็นธรรม ไม่เห็นต้องเรียนอภิธรรมอะไร

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้น ไม่น่าสนใจเลย เพราะเขาไม่รู้ว่า ปัญญารู้อะไร แต่ในพระพุทธศาสนาแสดงเรื่องของปัญญาทั้งหมดตั้งแต่ต้น ตั้งแต่เริ่ม ตั้งแต่เกิดมาไม่เคยรู้เลยว่า เป็นนามธรรม เป็นรูปธรรม ไม่ใช่ตัวตน ก็รู้จากการฟัง แล้วรู้จนกระทั่งประจักษ์แจ้ง เพราะฉะนั้น ก็ไม่เหมือนกับคำพูดที่เลื่อนลอย โดยไม่แสดงว่า ปัญญารู้อะไร และอบรมเจริญอย่างไร ปัญญาอย่างนั้นจึงจะเกิดขึ้น

แต่ถ้าเราฟังว่า ทุกอย่างเป็นปรมัตถธรรม เป็นธรรม อยู่ในครัวก็ต้องเป็นธรรม อยู่ที่ไหนก็ต้องเป็นธรรม จะเห็นใครที่นี่ จะเห็นอะไรในครัว ก็คือธรรมทั้งหมด เราก็ไม่สงสัยว่า เวลาที่สติเกิด สติระลึกลักษณะของสภาพธรรมไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน แต่ข้อสำคัญก็คือ ปัญญารู้ลักษณะของสภาพธรรมตามความเป็นจริงหรือยัง ประจักษ์การเกิดดับหรือไม่ ถ้าไม่ประจักษ์การเกิดดับ ก็ไม่มีทางถึงทุกขอริยสัจจะ เพราะนั่นข้อที่ ๑ ไม่ใช่ทั้ง ๔ ข้อ

เพราะฉะนั้น ก็ต้องปัญญาตามลำดับขั้น เริ่มจากระลึกลักษณะของปรมัตถธรรม เพราะว่าขณะนี้ถ้าเป็นตัวตน ก็ไม่ใช่ปรมัตถธรรม แต่จริงๆ แล้ว ให้ทราบว่า เป็นปรมัตถธรรมทั้งหมด แต่ไม่รู้

เพราะฉะนั้น ก็เริ่มฟังเพื่อให้ค่อยๆ รู้ ค่อยๆ เข้าใจขึ้น