ปัจจัยที่ ๑ เหตุปัจจัย


    สำหรับปัจจัยทั้งหมด ๒๔ ปัจจัย บางปัจจัยจะชินหูมาก เช่น

    ปัจจัยที่ ๑ เห-ตุปัจจัย

    ได้ยินคำว่าเหตุบ่อย ๆ และเมื่อศึกษาโดยปรมัตถธรรมก็ทราบว่า สภาพธรรมที่เป็นเหตุ ได้แก่เจตสิก ๖ ประเภทเท่านั้น

    จิตทั้งหมดไม่ใช่เหตุ เป็น นเหตุ

    รูปทั้งหมดไม่ใช่เหตุ เป็น นเหตุ

    เมื่อกล่าวว่าเจตสิก ๖ ดวงเท่านั้นเป็นเหตุ นิพพานก็ไม่ใช่เหตุ เป็นนเหตุด้วย และเจตสิกอื่นอีก ๔๖ ดวงก็ไม่ใช่เหตุ เป็นนเหตุ

    เพราะฉะนั้นเจตสิก ๖ ดวง คือ โลภเจตสิก๑ โทสเจตสิก ๑ โมหเจตสิก ๑ เป็นอกุศลเหตุ ๓

    ถ้าโลภเหตุเกิดขึ้นขณะใดจะให้จิตเป็นกุศลไม่ได้ เพราะเหตุว่าโลภเหตุเป็นอกุศลเหตุ โทสเหตุ โมหเหตุก็เช่นเดียวกัน

    สำหรับ อโลภเจตสิก ๑อโทสเจตสิก๑ อโมหเจตสิก ๑เป็นโสภณเหตุ ๓ ไม่ใช้คำแคบ ๆ ว่ากุศลเหตุ เพราะเหตุว่าเจตสิก ๓ ดวงนี้สามารถจะเกิดกับกุศลจิตก็ได้ กุศลวิบากจิตก็ได้ หรือว่ากิริยาจิตซึ่งเป็นโสภณ คือ กิริยาจิตที่ดีงาม ประกอบด้วยเหตุที่ดีงาม เช่นจิตของพระอรหันต์ซึ่งไม่มีกุศลอีกต่อไป แต่จิตของท่านประเภทที่ประกอบด้วยจิตที่ดีงามมี

    เพราะฉะนั้นอโลภเจตสิก อโทสเจตสิก อโมหเจตสิก เป็นโสภณเหตุ เพราะเหตุว่าเป็นกุศลก็ได้ เป็นกุศลวิบากก็ได้ เป็นกิริยาก็ได้


    หมายเลข 2108
    29 ส.ค. 2558