พระมารดาของพระราหุล ประสูติโอรส

เมื่อใกล้เวลาตรัสรู้ของพระโพธิสัตว์ ขณะพระองค์เสด็จประพาสพระอุทยาน เทพบุตรองค์หนึ่งทรงแสดงตนเป็นคนชรา ฟันหัก ผมหงอก ตัวค้อมลง สั่นเทา พระโพธิสัตว์ทอดพระเนตร แล้วทรงสังเวชพระหฤทัยว่า น่าตำหนิชาติการเกิดจริงหนอ ที่คนเกิดมาแล้วต้องแก่ พระองค์เสด็จกลับจากที่นั้น แล้วเสด็จขึ้นปราสาท

ความแก่มีปรากฏตลอดเวลา แต่ใครบ้างที่เห็นความแก่แล้ว จะเห็นโทษของความเกิดว่าที่แก่นั้นก็เพราะเกิด ถ้าไม่เกิดก็ไม่ต้องแก่ คนที่เกิดแล้วที่จะไม่แก่นั้นไม่มี ยิ่งมีวัยสูงมากจนถึงกับฟันหัก ตัวค้อมลง สั่นเทา ก็ยิ่งเห็นโทษภัยมาก ด้วยเหตุนี้ พระโพธิสัตว์ทรงสังเวชพระหฤทัย แลพระปัญญาที่ได้ทรงสะสมมา ก็ทำให้ทรงเห็นโทษของการเกิด ซึ่งทุกคนในขณะนี้ก็เห็นความแก่ แต่ว่าจะเห็นโทษของความเกิดหรือไม่ ถ้าปัญญาไม่พอ เห็นแล้วก็ผ่านไป แต่ถ้ามีปัญญาก็สามารถที่จะเห็นความน่าสังเวชสลดใจว่า ความแก่นั้นมาจากความเกิด วันรุ่งขึ้นพระโพธิสัตว์เสด็จประพาสพระอุทยานอีก ทรงเห็นเทพซึ่งแสดงตนเป็นคนเจ็บ ทรงสังเวชพระหฤทัย เสด็จกลับขึ้นปราสาท

คนเจ็บเป็นคนที่น่าสงสาร มีความทุกข์ซึ่งก่อนเจ็บนั้นไม่มีทุกข์อย่างนั้น ไม่ว่าจะเจ็บส่วนหนึ่งส่วนใดของร่างกาย จะเห็นได้ว่าเป็นทุกข์อย่างยิ่ง จะไม่มีความเป็นปกติสุข ไม่ว่าในเรื่องของการจะลุก จะนั่ง จะยืน จะเดิน หรือแม้แต่จะนอน ความสนุกสนานเพลิดเพลินต่างๆ ความสะดวกสบายต่างๆ ก็ไม่มี แล้วยังจะต้องมีความเจ็บปวดของร่างกายด้วย ซึ่งทั้งหมดนี้ก็ต้องมาจากการเกิดนั่นเอง

วันรุ่งขึ้น พระโพธิสัตว์เสด็จประพาสพระอุทยาน ทรงเห็นเทพซึ่งแสดงตนเป็นคนตาย ทรงสังเวชพระหฤทัย แล้วเสด็จกลับขึ้นปราสาท แม้วันรุ่งขึ้น พระโพธิสัตว์ก็เสด็จประพาสพระอุทยาน ทรงเห็นเทพซึ่งแสดงตนเป็นนักบวช พระบารมีที่ได้ทรงบำเพ็ญมา ทำให้พระโพธิสัตว์ทรงพอพระทัยในการบวช ซึ่งใกล้ที่จะบรรลุถึงการตรัสรู้อริยสัจจธรรม

สมัยนั้น พระเจ้าสุทโธทนะมหาราชทรงสดับข่าวว่า พระมารดาของพระราหุล ประสูติโอรส ก็ทรงส่งข่าวให้พระโพธิสัตว์ทรงทราบ พระโพธิสัตว์ทรงทราบแล้วตรัส ว่า "ห่วงเกิดแล้ว เครื่องผูกเกิดแล้ว" พระราชาทรงสดับคำนั้น จึงตรัสว่า ตั้งแต่นี้เป็นต้นไปหลานเราพึงชื่อว่า "ราหุลกุมาร" แม้พระโพธิสัตว์ก็ขึ้นทรงรถนั้น เสด็จเข้าสู่พระนครพร้อมด้วยข้าราชบริพารหมู่ใหญ่ สมัยนั้นนางกษัตริย์พระนามว่า กีสาโคตมี ทรงเห็นพระรูปศิริของพระโพธิสัตว์ กำลังเสด็จเข้าสู่พระนคร ทรงเกิดปิติโสมนัสขึ้น ทรงเปล่งอุทานนี้ว่า

บุรุษนี้เป็นบุตรของมารดาผู้ใด มารดาผู้นั้นก็เย็นใจแน่

เป็นบุตรของบิดาผู้ใด บิดาผู้นั้นก็เย็นใจแน่

เป็นสามีของนารีผู้ใด นารีผู้นั้นก็เย็นใจแน่

คือไม่นำความทุกข์ ความเดือดร้อนมาให้ใครทั้งนั้น

พระโพธิสัตว์ทรงสดับอุทานนั้นแล้วทรงดำริว่า สตรีผู้นี้ให้เราได้ยินถ้อยคำที่น่าฟังอย่างดี ด้วยว่าเราก็กำลังเที่ยวแสวงหานิพพาน วันนี้นี่แหละ ควรที่เราละทิ้งฆราวาสวิสัย แล้วออกบวช แสวงหานิพพาน ทรงเปลื้องแก้วมุกดาหารที่มีค่านับแสนออกจากพระศอ ประทานแก่เจ้าหญิงกีสาโคตมี ด้วยหมายพระทัยว่า แก้วมุกดาหารนี้จงเป็นสักการะส่วนบูชาอาจารย์สำหรับเจ้าหญิงพระองค์นี้