ลักษณะของธาตุที่ปรากฏต้องเป็นปัญญาที่รู้

ท่านอาจารย์ ถ้าไม่มีจิต รูปเคลื่อนไหวไม่ได้เลย และในบรรดามหาภูตรูป ๔ ที่เคลื่อนไหวก็คือธาตุลม แข็งก็ไม่ได้เคลื่อนไหว นึกเอาต่างหาก ขณะนี้ที่ตัวมีธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม รู้หรือเปล่า แค่นี้ก่อน เพียงแค่ที่ตัวมีธาตุดินน้ำ ไฟ ลม รู้หรือเปล่า ถ้ารูปนั้นๆ ไม่ได้ปรากฏ จำได้ ได้ยินได้ฟังมา ว่าทั้งตัวไม่ได้ปราศจากธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม เลย แต่จะมีลักษณะของรูปใดปรากฏให้รู้ความเป็นธาตุดิน หรือความเป็นธาตุลม หรือความเป็นธาตุไฟ ถ้าสติสัมปชัญญะไม่เกิด รูปนั้นก็เกิดดับไปเรื่อยๆ แล้วก็มีแต่ความทรงจำว่ามีอยู่ตั้งแต่ศีรษะตลอดเท้า เป็นท่าทางต่างๆ แต่ว่าไม่รู้รูปหรือธาตุหนึ่งธาตุได้เลย

แต่จริงๆ แล้วไม่ใช่เราเพราะเป็นรูป และมหาภูตรูปที่จะปรากฎได้ ก็คือธาตุดิน ธาตุไฟ ธาตุลม และไม่ใช่ให้ไปนึกเอา ยกมือก็ไปนึกเอาว่านี่จิตตชวาโยธาตุ นั่นคือคล่องปาก แต่ว่าลักษณะจริงๆ ของธาตุอะไรปรากฎ ธาตุดิน หรือธาตุไฟ หรือธาตุลม และถ้าปรากฎแล้วก็ไม่ใช่ว่าจะไปรู้ได้ว่าธาตุลมที่เกิดจากจิตเป็นสมุฏฐาน ต้องเป็นปัญญาที่สามารถรู้ขณะจิตที่เกิดการต้องการ และรูปนั้นไหวทันทีเลย