คำที่ส่องถึงลักษณะของสภาพธรรม
ภาษาไทยใช้คำภาษาบาลีมาก ชื่อของเราก็มาจากภาษาบาลีกันทั้งนั้น หรือแม้แต่คำว่า “สติ” คำว่า “ปัญญา” พวกนี้ เป็นภาษาบาลีทั้งนั้น “มานะ” ก็เป็นภาษาบาลี แต่ว่าตามที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดงพระธรรมเป็นภาษาบาลี ท่านใช้คำเพื่อที่จะส่องถึงลักษณะของสภาพธรรม อย่างความสำคัญตน เหมือนลักษณะของธงเป็นสภาพที่สูงเด่น เพราะฉะนั้นแต่ละบุคคลที่ไม่ใช่พระอรหันต์จะมีความสำคัญตน คือ เรา จะดีจะชั่ว จะต่ำจะสูง ก็คือเรา
นี่คือสภาพธรรมอย่างหนึ่ง พระผู้มีพระภาคทรงใช้ภาษาบาลีสำหรับเรียกสภาพธรรมนั้นว่า “มานะ” แต่คนไทยเราชื่อมานะ ดูเหมือนเป็นกุศล แต่ว่าเราก็ใช้ในความหมายของเรา คือ ไปเอาภาษาบาลีมาใช้แล้วก็เป็นภาษาไทยเราไปเลย
เพราะฉะนั้นเราก็ต้องรู้ว่าเรากำลังพูดถึงภาษาไทย ที่เขาใช้คำว่า “ปัญญา” หรือว่าเราพูดถึงสภาพของปัญญาในพระศาสนา ซึ่งหมายความถึงสภาพธรรมอย่างหนึ่งซึ่งต่างจาก “มนสิการ” หรือการพิจารณา มีสภาพธรรมหลายอย่าง ลักษณะที่พิจารณาทั่วๆ ไป ไม่ใช่ลักษณะของปัญญา แต่เป็นสภาพธรรมอีกอย่างหนึ่งซึ่งพระผู้มีพระภาคทรงใช้คำภาษาบาลีว่า “มนสิการ” การพิจารณาการไตร่ตรอง อันนี้ไม่ใช่ปัญญา
เพราะฉะนั้นเราก็ต้องแยกว่า ขณะนี้เรากำลังพูดภาษาไทยกัน หรือว่าเรากำลังจะพยายามเข้าใจพระธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดง