โลกไม่ปรากฏเพราะความตระหนี่

ผู้ฟัง โลกไม่ปรากฎเพราะความตระหนี่ ตระหนี่ ๕ อย่าง ที่อยู่ สกุล ลาภ วรรณะ ธรรม คือไม่ทราบว่าจะเกี่ยวข้องกันได้อย่างไร

ท่านอาจารย์ ถ้าไม่มีตัวตน ไม่มีความรักตน จะตระหนี่ไหม (ก็คงไม่)

ท่านอาจารย์ ทั้งหมด ก็มาจากสภาพธรรมที่มี แต่เพราะไม่รู้ จึงยึดถือว่าเป็นตัวตน ความตระหนี่ทั้งหมดเพราะมีความสำคัญว่ามีเรา เพราะฉะนั้นทุกอย่างที่สละไม่ได้ ก็เพราะเหตุว่ายังเป็นเรา หรือยังมีความเข้าใจว่าเป็นเราอยู่ ถ้ายังคงมีความเห็นผิดยึดถือสภาพธรรมว่าเป็นตัวตน กุศลทั้งหลายก็เจริญไม่ได้เลย แม้แต่ความคิดว่ามีเรา ก็มีความตระหนี่ในความเป็นเรา ยังคงมีการยึดถือ หวงแหนในความเป็นเราอยู่ ยังไม่ได้สละไปเลย เพราะฉะนั้นโลกก็จะปรากฎไม่ได้เลย ตราบใดที่ยังมีความเห็นผิดที่ยึดถือสภาพธรรมว่าเป็นตัวตน

เพราะฉะนั้นธรรม โดยเฉพาะพระสูตรลึกซึ้งโดยอรรถ พระวินัยลึกซึ้งโดยกิจ อภิธรรมลึกซึ้งโดยสภาพธรรมหรือสภาวธรรม ที่ไม่ใช่ตัวตน เพราะฉะนั้นคนที่คิดว่าอ่านพระสูตรแล้วจะเข้าใจได้ ก็จะเข้าใจผิด หรือว่าจะไม่เข้าใจถึงอรรถที่ลึกซึ้งในที่นั้นได้ ต้องอาศัยอรรถกถาด้วย ว่าแต่ละพระสูตรนั้น คำนั้นมุ่งหมายอย่างไร

ผู้ฟัง ที่ว่าโลกไม่ปรากฎ เพราะว่าไม่ปรากฎเป็นทางทวารทั้ง ๖ หรืออย่างไร

ท่านอาจารย์ ไม่ปรากฏตามความเป็นจริง ว่าไม่มีตัวตนเลย มีแต่สภาพธรรมที่เกิดขึ้นแล้วก็ดับไป