อธิปติปัจจัย กับ อิทธิบาท ๔

ทรง. อธิปติปัจจัยกับอิทธิบาท ๔เหมือนกันไหมครับ ?

ท่านอาจารย์ สำหรับอิทธิบาท ต้องใช้กับสำหรับเวลาที่อบรมเจริญสมถภาวนาหรือวิปัสสนาภาวนาเพราะเหตุว่าอิทธิหมายถึงความสำเร็จปาทหมายความถึงเป็นบาท เป็นเบื้องต้นที่จะให้ความสำเร็จคือความสงบขั้นฌานจิตเกิดขึ้น หรือว่าทำให้อิทธิปาฏิหาริย์ต่าง ๆ เกิดขึ้นหรือว่าทำให้วิปัสสนาญาณต่าง ๆ เกิดขึ้นแต่ก็ได้แก่สภาพธรรมที่เป็นสภาพธรรมประเภทเดียวกัน คือได้แก่ฉันทเจตสิก วิริยเจตสิกจิตวิมังสะ คือ ปัญญาเจตสิก

เพราะฉะนั้นยังไม่เป็นอิทธิบาทถ้าไม่ใช่เป็นการอบรมเจริญภาวนา แต่เป็นเพียงอธิปติ เพราะเหตุว่าเป็นหัวหน้า ซึ่งสำหรับอธิปติปัจจัยเกิดได้ทั้งที่เป็นกุศลจิตหรืออกุศลจิต

เพราะฉะนั้นในขณะที่เกิดความยินดีพอใจนี้ สภาพธรรมหนึ่งในสี่เป็นอธิปติได้ แม้ว่าขณะนั้นเป็นโลภมูลจิตแต่ถ้าเป็นการอบรมเจริญภาวนาเป็นอิทธิ เป็นความสำเร็จ ในทางความสงบ หรือในทางปัญญาแล้ว จึงจะเป็นอิทธิบาท

ถ้าไม่ได้เป็นไปในการอบรมเจริญภาวนา ไม่ว่าจะเป็นสมถภาวนาหรือวิปัสสนาภาวนาแล้ว ไม่ใช่อิทธิบาท ๔เวลาเป็นอธิปติปัจจัยเกิดได้กับกุศลทั่ว ๆ ไปและอกุศลก็เกิดได้แต่ถ้าเป็นการอบรมเจริญสมถภาวนา หรือวิปัสสนาภาวนาแล้วเป็นอิทธิบาท เพราะเหตุว่าเป็นสภาพธรรมที่จะทำให้ถึงความสำเร็จของความสงบขั้นอัปปนาสมาธิที่เป็นฌานจิต และที่จะให้สำเร็จเป็นวิปัสสนาญาณแต่ละขั้น