พหุลกรรม

สำหรับเรื่องของพหุลกรรม เป็นเรื่องของแต่ละบุคคลจริงๆ ว่า เมื่อไม่มีครุกรรมฝ่ายกุศล เพราะเหตุว่าท่านผู้ฟังคงจะไม่ได้อบรมเจริญความสงบถึงขั้นฌานจิต ยากแสนยากที่จะให้จิตสงบถึงขั้นอัปปนาสมาธิ โดยไม่เสื่อมพอที่จะเป็นปัจจัยที่จะให้ฌานจิตเกิดก่อนจุติจิต

เพราะฉะนั้นก็เป็นอันหมดหวังเรื่องของครุกรรมทางฝ่ายกุศล ทางฝ่ายอกุศล ครุกรรมมี ๕ ประการ ในสมัยนี้ ก็มีเพียงการฆ่ามารดา ๑ การฆ่าบิดา ๑ การทำสังฆเภท ๑ ส่วนการฆ่าพระอรหันต์ และการทำโลหิตพระผู้มีพระภาคให้ห้อ ก็คงจะไม่มีผู้ใดได้กระทำ

เพราะฉะนั้นเรื่องของอนันตริยกรรมซึ่งเป็นครุกกรรมฝ่ายอกุศลสำหรับผู้ที่จะทำก็เป็นส่วนน้อยมาก

เพราะฉะนั้นเมื่อไม่มีครุกรรมทั้งฝ่ายกุศล และฝ่ายอกุศล พหุลกรรม คือกรรมที่มีกำลังเป็นได้ทั้งฝ่ายกุศล และฝ่ายอกุศล ซึ่งแต่ละบุคคลย่อมทราบด้วยตัวของท่านเองว่า ทางฝ่ายอกุศล กรรมใดที่ได้กระทำแล้วเดือดร้อนใจ นั่นแหละเป็นพหุลกรรมทางฝ่ายอกุศล หรือว่าทำแล้วไม่เคยร้อนใจเลย

การร้อนใจจะดีหรือไม่ดีเป็นเรื่องน่าคิด การร้อนใจเป็นอกุศล อกุศลไม่ว่าจะเป็นขณะใดก็ตามย่อมให้ผลเป็นทุกข์ แต่ว่าไม่มีใครสามารถจะบังคับจิตไม่ให้ร้อนใจได้ ถ้ากรรมที่ได้ทำแล้วเป็นกรรมหนัก หรือเป็นกรรมที่มีกำลังทางฝ่ายอกุศล ฉันใด ทางฝ่ายกุศลก็เช่นเดียวกัน ถ้ากรรมใดที่ทำแล้วเกิดปีติโสมนัสอย่างยิ่ง กุศลนั้นก็เป็นพหุลกรรม คือ กรรมที่มีกำลัง