กรรมเป็นเหตุแห่งวิบากเพราะ...

สำหรับในวันนี้ก็ขอกล่าวถึงเรื่องของกรรมโดยนัยของพระอภิธรรม ซึ่งข้อความในมโนรถปูรณีอรรถกถา อังคุตตรนิกาย ทสกนิบาต พรรณนาสีหสูตร อธิบายผลอันเกิดแต่เหตุ อันเป็นฐานะที่พระผู้มีพระภาคทรงทราบชัดด้วยพลญาณ มีข้อความว่า

กรรมเป็นเหตุแห่งวิบากเพราะ คติสมบัติหรือวิบัติ ๑ อุปธิสมบัติหรือวิบัติ ๑ กาลสมบัติหรือวิบัติ ๑ ปโยคสมบัติหรือวิบัติ ๑ ซึ่งมาแล้วในพระอภิธรรมปิฎกนั่นแหละ โดยนัยเป็นต้นว่า อัตเถกัจจานิ ปาปกานิ กัมมสมาทานานิ คติสัมปัตติปฏิพาฬหานิ นะ วิปัจจันติ ซึ่งแปลความว่า “กัมมสมาทานฝ่ายบาปบางอย่าง อันคติสมบัติห้ามไว้ ย่อมไม่ให้ผล มีอยู่ ดังนี้”

นี่ก็เป็นเรื่องของกุศลกรรม และอกุศลกรรม ซึ่งยังไม่ได้โอกาสที่จะเกิดขึ้นกระทำกิจของกรรมนั้นๆ เพราะเหตุว่าถึงแม้ว่าเหตุได้กระทำไปแล้วก็จริง แต่ว่าโดยกิจ คือ บางกรรมกระทำชนกกิจ คือ ทำกิจให้ปฏิสนธิเกิดขึ้น เพราะเหตุว่าการที่แต่ละบุคคลจะได้ชื่อว่า เป็นมนุษย์ หรือว่าเป็นเทวดา หรือว่าเป็นสัตว์เดรัจฉาน ก็ตามแต่ ย่อมแล้วแต่ปฏิสนธิจิต เมื่อปฏิสนธิในโลกมนุษย์ ก็ชื่อว่า มนุษย์ และก็ถ้าวิบากจิตทำกิจปฏิสนธิในสวรรค์ ยังคงเรียกมนุษย์หรือเปล่า ก็เปลี่ยนเป็นเทพแต่ละบุคคล หรือว่าเวลาที่สัตว์เดรัจฉานเกิดขึ้น ที่ชื่อว่า สัตว์เดรัจฉานก็เพราะปฏิสนธิจิตนั่นเอง ซึ่งเป็นวิบาก คือ เป็นผลของกรรมที่ทำให้ปฏิสนธิในภูมินั้นๆ