จิตตะ กับ สหชาตาปธิปติปัจจัย

สำหรับเรื่องของกุศลซึ่งมีฉันทะบ้างวิริยะบ้าง หรือจิตบ้าง หรือปัญญาบ้าง เป็นอธิปติปัจจัยเกิดร่วมด้วย ยังมีท่านผู้ฟังมีข้อสงสัยอะไรไหม เชิญค่ะ

ประวิทย์ อยากให้อาจารย์ยกตัวอย่างที่จิตเป็นอธิปติปัจจัย

ท่านอาจารย์ เวลาที่ขณะนั้นไม่ใช่ฉันทะ ไม่ใช่วิริยะ และไม่ใช่ปัญญาแต่ก็มีจิตที่เกิดขึ้นเป็นไปในขณะนั้น

ประวิทย์ เป็นกุศลหรืออกุศลก็ได้ ?

ท่านอาจารย์ ได้ค่ะ อย่างบางท่าน ท่านมีความมั่นคงในการที่จะเจริญกุศล แต่ไม่ใช่ เพราะเหตุว่าท่านมีฉันทะ หรือวิริยะหรือปัญญาในขณะนั้น แต่มีความมั่นคงในการที่จะเจริญกุศลถ้าพูดถึงฝ่ายกุศล

ประวิทย์ มั่นคงหรือครับ

ท่านอาจารย์ อย่างบางท่าน ท่านก็มั่นคงในการที่จะไม่พูดมุสาเลย ในขณะที่มีความมั่นคงในขณะนั้นไม่เห็นลักษณะของฉันทะ หรือไม่มีลักษณะของปัญญา หรือไม่มีลักษณะของวิริยะ ที่เป็นอธิปติ แต่เป็นสภาพของจิตซึ่งมั่นคงในกุศล

ท่านผู้ฟังมีจิตที่มั่นคงในกุศลประเภทไหนบ้างไหม ที่ท่านขวนขวายฟังธรรม ศึกษาธรรม เวลาที่ลักษณะของอธิปติอื่น เช่น ฉันทะ หรือวิริยะ หรือปัญญาไม่ปรากฏ แต่ว่าไม่มีใครจะยับยั้งความมั่นคงของท่าน ในการที่จะศึกษาธรรม หรือพิจารณาธรรม ในขณะนั้นก็เพราะจิตตะเป็นอธิบดี เพราะเหตุว่าบางคนกุศลไม่มั่นคงเลยใช่ไหม ชักชวนง่ายที่สุดที่จะให้เป็นอกุศล คิดว่าจะมาฟังธรรม แต่ว่ามีเพื่อนฝูงหรือญาติพี่น้องชักชวนนิดเดียวก็ไปแล้ว ในขณะนั้นก็ไม่มีอะไรเป็นอธิบดีทางฝ่ายกุศล แต่ถ้าท่านยังไงๆก็ไม่ยอม ขณะนั้นไม่มีลักษณะของฉันทะ หรือวิริยะ หรือปัญญา แต่จิตมั่นคงที่จะเป็นกุศลในขณะนั้น ก็เพราะขณะนั้นก็เพราะจิตตะเป็นอธิบดี

แต่ก็ต้องทราบว่า สำหรับจิตก็ดีวิริยะก็ดี ฉันทะก็ดี ปัญญาก็ดี ที่จะเป็นอธิบดีได้ ไม่ใช่ในขณะที่เป็นวิบากจิต แต่ต้องเป็นในขณะที่เป็นชวนจิตเท่านั้น และต้องเว้นจิตที่อ่อน เช่น จิตที่ประกอบด้วยเหตุเดียว ไม่สามารถที่จะมีธรรมใดเป็นอธิบดีได้