ศึกษาแล้วน้อมปฏิบัติตาม

อีกอย่างหนึ่งหลายคนก็อาจจะบอกว่า คนที่ฟังธรรมแต่ความประพฤติในชีวิตประจำวันไม่เป็นธรรมไม่สอดคล้องกับธรรม มีไหมคะ หรือว่าไม่มี มีแน่นอน เพราะฉะนั้นผู้นั้นถึงว่าจะรู้มาก จำได้มาก แต่มีการเห็นประโยชน์ เห็นคุณค่าของพระธรรมว่า เพื่อสิกขา คือ ประพฤติปฏิบัติตาม การศึกษาไม่ใช่ศึกษาเพียงเรื่องราวหรือคำ แต่ศึกษาด้วยการน้อมที่จะเข้าใจเพื่อจะประพฤติปฏิบัติตาม

เพราะฉะนั้นบางคนเรียนมาก แต่ไม่เมตตา ก็เห็นได้เลยนะว่า เรียนเข้าใจเรื่องราว แต่ขณะนั้นระลึกได้หรือเปล่าว่า ทรงสอนเรื่องสภาพของจิต หรือธรรมฝ่ายดีซึ่งตรงกันข้ามกับฝ่ายอกุศล เพราะฉะนั้นคนนั้นอาจจะอยากเรียนมากๆ อ่านหนังสือมากๆ ฟังเทปมากๆ แต่ไม่สนใจที่จะรู้ว่า จรณะ คือ ความประพฤติในชีวิตประจำวันขั้นศีล มีหรือเปล่า ถ้ายังสามารถที่จะล่วงศีลโดยที่ไม่เห็นโทษ ไม่เห็นภัย และไม่เห็นประโยชน์ว่าเรียนทำไม ถ้ายังคงมีความประพฤติที่ไม่เป็นไปในทางฝ่ายกุศล คนนั้นก็จะมีแต่ความจำเรื่องราวของสภาพธรรม แต่ไม่ได้ประโยชน์ หวังอย่างเดียวเพียงว่าให้สติปัฏฐานเกิด ซึ่งเป็นไปไม่ได้เลย ที่จะให้สติปัฏฐานเกิด โดยที่ว่าเป็นผู้ที่จรณะก็ยังไม่มี แต่ถ้าบุคคลนั้นไม่มีโอกาสที่จะได้ฟังพระธรรม ไม่มีโอกาสที่จะพิจารณาให้เห็นประโยชน์จริงๆ ประโยชน์ก็ไม่เกิด แต่เพราะเหตุว่าสะสมมามาก แล้วก็มีอัธยาศัยซึ่งเมื่อได้ฟังแล้ว การสะสมทั้งหมดเกิดขึ้นสามารถพิจารณาโดยแยบคาย ในขณะนั้นด้วยความถูกต้องทำให้เห็นประโยชน์ แล้วก็ประพฤติในทางที่ถูกต้องได้