อกุศลกรรมเป็นปัจจัยให้เกิดอกุศลวิบาก

ผู้ฟัง ขณะที่กุศลหรืออกุศลในชวนะที่เกิดขึ้น ยกตัวอย่างเช่น อกุศลจิตที่เกิดขึ้นทำชวนกิจ ที่เราได้ศึกษามาแล้ว ขณะที่เรายังเป็นตัวเราอยู่ เราก็ระลึกได้จากที่ศึกษามา ก็พอจะระลึกได้ว่าลักษณะสภาพของความโกรธ เป็นอกุศลจิต แต่ว่าเรายังมีความอดทนต่อความโกรธไม่ได้ ล่วงไปทางกาย และวาจา อันนี้จะเป็นสิ่งที่สะสมให้เกิดวิบากที่เป็นอกุศลวิบากหรือเปล่า

ท่านอาจารย์ อกุศลกรรม เป็นปัจจัยให้เกิดอกุศลวิบาก อกุศลกรรมคืออกุศลจิต แต่ต้องเป็นอกุศลจิตที่กระทำถึงขั้นอกุศลกรรม ถ้าคุณสุกัญญาเห็นดอกไม้สวย เป็นกุศลจิตหรือเป็นอกุศลจิต

ผู้ฟัง อกุศลจิต

ท่านอาจารย์ เป็นกรรมอะไร

ผู้ฟัง มโนกรรม เพราะคิดใช่ไหม คิดว่าสวย

ท่านอาจารย์ ถ้าอย่างนั้น ทุกขณะเป็นอกุศลกรรมที่จะให้วิบากเกิดขึ้นทั้งหมดหรือ

ผู้ฟัง แค่เห็นว่าสวย ยังไม่เบียดเบียนใคร ยังไม่กระทำทุจริตกรรม

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นก็สะสมเป็นอัธยาศัย แล้วแต่ว่าจะเป็นคนที่ชอบทุกสิ่งทุกอย่าง หรือว่าขุ่นเคืองใจไปหมด ตามการสะสม หรือเป็นผู้ที่มีเมตตากรุณา ก็แล้วแต่ ก็สะสมด้วย แต่ถ้าถึงระดับขั้นที่เป็นอกุศลกรรมบถ ครบองค์ ก็สามารถที่จะทำให้ปฏิสนธิจิตเกิดได้ ถ้าเป็นอกุศลกรรมบถไม่ครบองค์ ก็สามารถที่จะให้ผลหลังจากที่ปฏิสนธิจิตเกิดแล้ว

ผู้ฟัง ถ้าแค่อกุศลจิต หรือว่ากุศลจิตก็ยังไม่ให้ผล ใช่ไหม

ท่านอาจารย์ ดับไปแล้วก็สะสมสืบต่อ ยังไม่มีการกระทำใดๆ ต้องรู้ด้วยว่าขณะไหนเป็นกรรม อย่างการฟังธรรม เป็นกรรมหรือไม่

ผู้ฟัง การฟังธรรม น่าจะเป็นกุศลกรรม เพราะว่าจะสะสมปัญญาความเข้าใจทีละเล็กทีละน้อย

ท่านอาจารย์ ถูกต้อง เป็นการกระทำทางใจ แต่ก็เป็นกรรม อยากฟังแต่ไม่ฟัง ไม่เหมือนกันแล้วใช่ไหม ฟังแล้วเข้าใจ กับฟังแล้วไม่เข้าใจ ก็เป็นความละเอียดของจิต ซึ่งเกิดดับสลับกันอย่างรวดเร็ว เพราะฉะนั้นเราศึกษาเรื่องจิต เพื่อให้รู้เท่าที่จะรู้ได้ว่าจิตขณะไหนเป็นวิบาก จิตขณะไหนเป็นกุศล อกุศล จิตขณะไหนที่กระทำกรรมที่จะทำให้เกิดวิบาก

ผู้ฟัง แต่ถ้าสมมุติเราโกรธ แล้วเราก็คิดที่จะทำ อันนี้จะเป็นทางมโนกรรมหรือยัง

ท่านอาจารย์ แล้วทำหรือยัง

ผู้ฟัง ยังไม่ทำ เป็นทางมโนกรรมแล้วใช่ไหม

ท่านอาจารย์ จริงๆ แล้ว ถ้าศึกษาละเอียด ไม่ว่าขณะใดที่อกุศลจิต หรือกุศลจิตเกิดขึ้น กรรมบถหรือไม่

ผู้ฟัง กราบขอบพระคุณค่ะ