อ่านพระไตรปิฎกกับอ่านจิตวิทยา

สำหรับกุศลจิตและอกุศลจิต ซึ่งมีสหชาตาธิปติปัจจัยเกิดร่วมด้วยยังมีข้อสงสัยอะไรไหมคะ

ทรง. เรื่องกุศลจิตอกุศลจิตนี่รู้สึกว่าสภาพลักษณะไม่ค่อยจะปรากฏเลย บางครั้งจะต้องอาศัยเดาเอา ไม่เดาก็ไม่รู้เรื่อง

ท่านอาจารย์ เวลาที่มหากุศลญาณสัมปยุตต์เกิด ไม่ได้หมายความว่าจะต้องเป็นขั้นสติปัฏฐานทุกครั้งในขณะที่กำลังฟังธรรมแล้วเข้าใจลักษณะของสภาพเรื่องของธรรมที่ได้ยินได้ฟัง ขณะนั้นก็เป็นมหากุศลญาณสัมปยุตต์ที่กำลังเข้าใจ ไม่ใช่สัตว์ไม่ใช่บุคคลไม่ใช่เรา

ทรง. แต่เมื่อสติปัฏฐานไม่เกิดเราก็มาทวนระลึกกลับไปอีกทีขณะที่อ่านพระไตรปิฎกและขณะที่อ่านหนังสือจิตวิทยา จิตใจในขณะนั้นก็ไม่รู้สึกว่ามีอะไรต่างกัน

ท่านอาจารย์ จิตวิทยาพูดเรื่องธรรมอะไรที่จะให้เข้าใจ

ทรง. เรื่องจิตวิทยา เขาก็พูดเรื่องจิตใต้สำนึกบ้างอะไร ๆ พวกนี้ล่ะครับ

ท่านอาจารย์ เป็นสัตว์เป็นบุคคลเป็นจิตเรา

ทรง. ครับ

ท่านอาจารย์ ถูกหรือผิด

ทรง. ตามที่ศึกษาก็ว่าผิด

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นต้องพิจารณาละเอียดจริงๆ จิตเกิดดับอย่างรวดเร็วเหลือเกิน แล้วก็มีระดับหลายขั้นทีเดียว แม้แต่จิตที่เป็นญาณสัมปยุตต์ ประกอบด้วยปัญญา ก็มีหลายระดับหลายขั้น ตั้งแต่อย่างอ่อนที่สุด จนกระทั่งถึงอย่างคมกล้าที่สุดเพราะฉะนั้นการอบรมเจริญปัญญาจึงต้องฟังเรื่องของจิตเหล่านี้ พร้อมกันนั้นก็อบรมเจริญปัญญา ที่จะรู้ในความละเอียดของเรื่องจิตที่ได้ยินได้ฟังด้วย

ท่านผู้ฟังชอบอ่านหนังสือประเภทไหน ตามร้านหนังสือ หรือที่บ้านของท่าน มีตั้งแต่หนังสือพิมพ์ไปจนกระทั่งหนังสือรายสัปดาห์ รายเดือน มีหนังสือประเภทต่าง ๆ เป็นวิชาการต่างๆเป็นเรื่องบันเทิงต่างๆ แล้วแต่ฉันทะใช่ไหมคะ ขณะนั้นเป็นอกุศล ไม่ได้ประกอบด้วยปัญญาแต่แม้แต่ขณะที่เพียงอ่านหนังสือ มีหนังสือหลายประเภทหลายเล่ม โลภมูลจิตเกิดจึงต้องการที่จะอ่าน แล้วแต่ฉันทะของท่านสะสมมาในทางใดเป็นอธิปติ ในขณะนั้นก็ทำให้เลือกหนังสือที่จะอ่านในขณะนั้นตามความพอใจของแต่ละท่าน

นี่ก็เป็นชีวิตประจำวันตามความเป็นจริงซึ่งถ้าศึกษาแล้ว สติเกิดระลึกได้ ขณะที่มีหนังสือ ๒ เล่ม จะอ่านเล่มไหน จะเห็นฉันทาธิปติที่เกิดขึ้นในขณะนั้น ที่กำลังอ่านด้วยความเพลิดเพลินพอใจ หรือแม้แต่ในหนังสือพิมพ์ฉบับเดียวก็มีหลายเรื่อง หลายหน้า ท่านเปิดหน้าไหนก่อนบางท่านอาจจะชอบโหราศาสตร์ พอเปิดก็ดูทันทีว่า วันนี้เป็นอย่างไร ในขณะนั้นจะประกอบด้วยอธิปติปัจจัย ตามฉันทะ ตามความพอใจของท่าน

เพราะฉะนั้นนี่ก็เป็นชีวิตประจำวันจริงๆ ที่จะเห็นว่าสำหรับอกุศลจิต โลภมูลจิตมีฉันทาธิปติได้ มีวิริยะเป็นอธิปติได้ หรือว่ามีจิตเป็นอธิบดีได้