อารมณ์ของวิถีจิตกับภวังคจิต

ผู้ฟัง ขณะที่ไม่ใช่วิถีจิต และขณะที่เป็นวิถีจิต อารมณ์ที่จิตรู้ คนละอารมณ์กันใช่ไหม แตกต่างกัน

ท่านอาจารย์ จะเป็นอารมณ์เดียวกันได้ไหม

ผู้ฟัง ไม่ได้ เพราะว่าถ้าเป็นภวังคจิตก็เป็นอารมณ์ของชาติก่อน

ท่านอาจารย์ มีอารมณ์เดียวกับปฏิสนธิจิต ซึ่งเป็นอารมณ์ของจิตใกล้จุติของชาติก่อน

ผู้ฟัง หรือว่าแม้แต่ ตทาลัมพนจิตก็เช่นดียวกัน

ท่านอาจารย์ ตทาลัมพนจิต เป็นวิถีจิต นี่เป็นเหตุที่เราจะต้องทราบว่าจิตที่ไม่ใช่วิถี ก็จะมีปฏิสนธิจิต เพราะทำปฏิสนธิกิจ ภวังคจิตเพราะทำภวังคกิจ จุติจิตเพราะทำจุติกิจ นอกจากนี้แล้ว เป็นวิถีจิตทั้งหมด ไม่ว่าจะชื่ออะไร

ผู้ฟัง แล้วอารมณ์ของตทาลัมพนะ เป็นอารมณ์เดียวกับ ...

ท่านอาจารย์ อารมณ์เดียวกับชวนจิต อารมณ์เดียวกับวิถีจิตทาง ทวารนั้นๆ

ผู้ฟัง จะไม่มีการเปลี่ยนอารมณ์เลย

ท่านอาจารย์ ไม่ได้เลย นี่วาระหนึ่ง รูปยังไม่ดับไป วิบากจิตทั้งหมดต้องรู้รูปที่ยังไม่ดับไป

ผู้ฟัง พอเข้าใจว่ารูปมีอายุถึง ๑๗ ขณะจิต ถ้าทางปัญจทวารจะเป็นอารมณ์ได้ตั้งแต่ปัญจทวารราวัชชจิตไปจนถึงตทาลัมพนจิต เพราะฉะนั้น ก็แค่ ๑๔ ขณะ อีก ๓ ขณะนั้นเป็นอารมณ์ของ ...

ท่านอาจารย์ อารมณ์มีอายุ ๑๗ ขณะ ถ้าอารมณ์ดับก่อน ตทาลัมพนะก็เกิดไม่ได้ มีแค่ชวนะ แต่ถ้าอารมณ์ดับก่อนชวนะ ก็มีแค่โวฏฐัพพนะ

ผู้ฟัง ใน ๑๔ จิตที่เกิดติดต่อกันอย่างนั้น อารมณ์ต้องเป็นอารมณ์เดียวกันตลอด

ท่านอาจารย์ ๑๔ กิจนี้เกิดติดต่อกันหรือเปล่า ปฏิสนธิจิตก็ไม่มีแล้ว จุติจิตก็ไม่มีแล้ว ใน ๑๗ ขณะ ถ้ารูปยังไม่ดับ วิถีจิตทั้งหมดในวาระนั้นต้องมีรูปนั้นเป็นอารมณ์ ถ้ารูปยังไม่ดับ กี่ขณะก็ตามใจ แต่ว่ารูปนี้อายุ ๑๗ ขณะ แล้วแต่เหตุปัจจัย

ภวังคจิตเกิด-ดับ ดำรงภพชาติ มีอารมณ์เดียวกับปฏิสนธิ ขณะที่เป็นภวังค์ ไม่ว่าจะชื่ออตีตภวังค์ ภวังคจลนะ ภวังคุปัจเฉทะ ปฐมภวังค์ หรือภวังค์ใดๆ ก็ตามแต่ อาคันตุกะภวังค์อะไรก็ตาม เฉพาะปฏิสนธิ ภวังค์ จุติ จะมีอารมณ์เดียวกัน

รูปใดก็ตาม เกิดเมื่อไหร่ก็ตาม จะมีอายุเท่ากับจิตเกิดดับ ๑๗ ขณะ รูปไม่ได้เกิดตอนอตีตภวังค์ก็ได้ รูปเกิดตอนที่กำลังเป็นภวังค์ และก็มีอายุ ๑๗ ขณะก็ดับไป จะเกิดตอนอตีตภวังค์ก็ได้ จะเกิดตอนภวังคจลนะก็ได้ จะเกิดตอนภวังคุปัจเฉทะก็ได้ จะเกิดตอนปัญจทวาราวัชชนะก็ได้ รูปจะเกิดเมื่อไรได้ทั้งหมดตามสมุฏฐาน และรูปนั้นก็มีอายุ ถ้าเป็นสภาวรูปก็มีอายุ ๑๗ ขณะจิต เริ่มเกิดเมื่อไหร่ก็นับไปเมื่อจิต ๑๗ ขณะดับไป รูปก็ดับ นี่พูดถึงอายุของรูป

ผู้ฟัง ถ้ารูปดับก่อนที่จิตอื่นที่เหลือจะไปรู้

ท่านอาจารย์ ก็ดับไปโดยไม่รู้อารมณ์ ไม่มีใครไปดูรูปนั้น ขณะนี้รูปใดที่เกิดแล้วดับแล้วโดยไม่เป็นอารมณ์นี้มากมาย รูปที่เกิดเพราะอุตุ ที่ไหน ภายในภายนอก เกิดแล้วมีอายุ ๑๗ ขณะก็ดับไป

ผู้ฟัง สมมุติว่ารูปเริ่มจะเกิดตั้งแต่ชวนวิถี

ท่านอาจารย์ รูปใดก็ตามที่เกิดตรงชวนะ ถ้าจิตไม่รู้อารมณ์นั้น รูปนั้นๆ ก็มีอายุ ๑๗ ขณะ ก็ดับไป แสดงอายุของรูป จะเกิดตรงไหนได้หมด มีอายุเพียงแค่ ๑๗ ขณะ แล้วก็ดับไป แต่รูปที่จะเป็นอารมณ์ต้องกระทบปสาทะต้องเป็นรูปที่เกิดแล้วยังไม่ดับ จึงกระทบปสาทะได้ ถ้ารูปที่เกิดแล้ว ดับแล้วก็กระทบปสาทะไม่ได้

ผู้ฟัง ถ้ารูปที่เกิดแล้วกระทบกับปสาทะทางปัญจทวาร แต่ว่ามีอายุเหลือน้อยเต็มทีแล้ว ที่จะไม่ไปถึงตทาลัมพนะ

ท่านอาจารย์ พอครบ ๑๗ ขณะก็ดับ เพราะฉะนั้นไม่ถึงตทาลัมพนะก็ได้ดับก่อน ไม่ถึงชวนะก็ได้ ดับก่อน

ผู้ฟัง ก็จะไม่มีความหมายอะไรเลย ถ้าไม่ถึงจะชวนะ ก็จะไม่รู้อะไรเลย

ท่านอาจารย์ ชวนะ โลภะ โทสะ เหล่านี้ ก็ไม่เกิดเลย