ขั้นระลึกศึกษาไม่ใช่ขั้นประจักษ์

ขณะที่ฟัง เป็นการศึกษาเรื่องของสภาพธรรม โดยที่สติยังไม่ได้ระลึกตรงลักษณะของสภาพธรรมซึ่งกำลังเป็นแต่เพียงนามธรรมและรูปธรรมเท่านั้น แต่กำลังฟังเรื่องของนามธรรมรูปธรรม นี่ขั้นหนึ่ง และขณะที่สติระลึกลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ แล้วปัญญาจะเริ่มศึกษา คือ น้อมไปที่จะรู้ลักษณะของสภาพธรรมตามความเป็นจริงว่า ขณะใดลักษณะใดเป็นลักษณะของนามธรรม ขณะใดลักษณะใดสภาพธรรมที่ปรากฏนั้นเป็นลักษณะของรูปธรรม ยังไม่ใช่วิปัสสนาญาณ คำพูดเดิม ท่านผู้ฟังจะรู้ว่า สภาพธรรมปรากฏโดยสภาพที่ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน คำนี้ไม่เปลี่ยนแม้ในขณะที่สภาพธรรมนั้นปรากฏโดยการแทงตลอด หรือประจักษ์แจ้งก็ยังคงเป็นสภาพธรรมที่ปรากฏ โดยสภาพที่ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน แต่ว่าในขณะสติเริ่มระลึก อย่าเข้าใจว่า ในขณะนั้นสภาพธรรมปรากฏ โดยลักษณะที่ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตนแล้ว เพราะเหตุว่ายังไม่ใช่ขั้นประจักษ์ ยังไม่ใช่ขั้นแทงตลอด ยังเป็นขั้นที่กำลังน้อมไปศึกษาเพื่อที่จะรู้ชัดในลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ