วิริยารัมภกถา

การอบรมจิตเป็นเรื่องที่ยาก ไม่ใช่เรื่องง่ายเลย ต้องอาศัยวิริยารัมภกถา คือคำพูดที่จะทำให้เกิดวิริยะในการที่จะอบรมเจริญกุศลที่จะขัดเกลากิเลส ซึ่งทั้งหมดนี้พระผู้มีพระภาคทรงแสดงไว้โดยละเอียดในพระไตรปิฎก ขึ้นอยู่กับท่านผู้ฟังที่จะไม่เบื่อที่จะอดทน ที่จะฟังเรื่องของการที่จะให้เห็นคุณของกุศลธรรมจริงๆ แล้วก็มีความพากเพียรที่จะอบรมเจริญกุศลธรรม แต่ต้องไม่ลืมว่า กุศลทั้งหลายที่จะเจริญขึ้นต้องอาศัยสติปัฏฐาน การอบรมเจริญสติ ทำให้สติแต่ละขั้นสามารถที่จะเกิดระลึกได้ แล้วก็เห็นโทษของอกุศลซึ่งกำลังปรากฏ ขณะนั้นเป็นปัญญาที่จะเห็นอกุศลตามความเป็นจริงว่าเป็นอกุศล เมื่อปัญญาเห็นอกุศลเป็นอกุศล ในขณะนั้นย่อมมีปัจจัยที่จะให้เกิดกุศลแทนอกุศล

แต่ผู้ใดที่เป็นผู้ที่มีปกติอบรมเจริญสติปัฏฐานแล้ว จะเห็นได้ว่าสติปัฏฐานไม่ได้เกิดทุกครั้ง บางครั้งเป็นสติที่เป็นไปในทาน นึกที่จะให้ มีความว่องไว เกิดขึ้นที่ว่าเวลาที่เห็นบุคคลที่ควรจะสละวัตถุที่เป็นประโยชน์ให้ ก็ให้ทันที ซึ่งแต่ก่อนอาจจะเป็นผู้ที่ไม่ค่อยขยันนัก หรือจิตใจอาจจะอยากให้ แต่ก็ขี้เกียจที่จะให้ก็มี แต่เวลาที่มีการอบรมเจริญสติปัฏฐาน สติจะมีกำลัง และว่องไวขึ้นในเรื่องของทาน ในเรื่องของศีล ในเรื่องของความสงบของจิต และสติปัฏฐานสามารถที่จะเกิดรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนั้นตามปกติตามความเป็นจริงว่าไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน