วิถีจิตแรกทางปัญจทวารและมโนทวาร

ท่านอาจารย์ มหากิริยา เกิดเมื่อไหร่ หลังจากที่โวฏฐัพพนะดับไป แต่ก็ต้องมีรูป เสียง กลิ่น รสโผฏทัพพะ เป็นอารมณ์ หรือว่ามีเรื่องของสภาพที่เป็นรูป เสียง กลิ่น รส โผฏทัพพะ ที่ได้เคยรู้แล้ว เพราะฉะนั้นถ้าใช้คำไหน ก็ขอให้เข้าใจคำนั้นเพิ่มอีกเล็กน้อยก็ยังดี คือมหากิริยาเกิดเมื่อไหร่ เมื่อโวฏฐัพพนะดับไปแล้ว มหากุศลเกิดเมื่อไหร่

ผู้ฟัง มหากุศลเกิดเมื่อโวฏฐัพพนะดับไปแล้ว

ท่านอาจารย์ อกุศลเกิดเมื่อไหร่

ผู้ฟัง โวฏฐัพพนะดับไปแล้ว

ท่านอาจารย์ กุศลเกิดเมื่อไหร่

ผู้ฟัง ก็เช่นเดียวกัน

ท่านอาจารย์ ทาง ตา หู จมูก ลิ้น กาย แต่ถ้าทางใจ มหากุศลเกิดเมื่อไหร่

ผู้ฟัง ทางใจไม่มีโวฏฐัพพนะ

ท่านอาจารย์ โวฏฐัพพนะ ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ไม่ใช่ทางใจ กิจนี้เป็นกิจทางปัญจทวาร เพราะฉะนั้นเวลาที่ได้ยินอะไรก็อย่าผ่าน แม้แต่คำว่าปัญจทวารทวาร มโนทวาร วิถีจิตทางปัญจทวารมีอะไรบ้าง วิถีจิตทางมโนทวารมีอะไรบ้าง และจิตนั้นๆ เกิดเมื่อไหร่ มโนทวารวิถีจิตอาศัยอะไรเกิดขึ้น

ผู้ฟัง อาศัยมโนทวาร

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นเมื่อภวังคุปัจเฉทะ ซึ่งเป็นมโนทวารดับไป วิถีจิตแรกทางมโนทวารคืออะไร

ผู้ฟัง ชวนะหรือเปล่า

ท่านอาจารย์ ไม่ได้ ถ้าเราไปชวนะเลย เราก็ข้ามทั้งหมดที่เราฟังมาแล้ว

ผู้ฟัง เนื่องจากว่ามโนทวารไม่มีสัมปฏิจฉันนะ ไม่มีสันตีรณะ ใช่ไหม

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นวิถีจิตแรกทางมโนทวารคือจิตอะไร วิถีจิตแรกปัญจทวารคือปัญจทวาราวัชชนจิต วิถีจิตแรกทางมโนทวารคือจิตอะไร ถ้ามโนทวาร หมายความถึงภวังคุปัจเฉทะ เป็นทวารของวิถีจิตทางมโนทวารทั้งหมด คุณวิจิตรก็คิดบ่อยๆ ทุกคนก็คิดบ่อยๆ แต่ก็จะต้องรู้ว่าขณะที่คิดโดยไม่เห็น ไม่ได้ยิน ไม่ได้กลิ่น ไม่ลิ้มรส ไม่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัสทางกาย วิถีจิตแรกคือจิตอะไร และวิถีจิตต่อไป ซึ่งเป็นชีวิตประจำวันคืออะไร นี่คือการศึกษาธรรมที่มีจริงๆ ให้เข้าใจจริงๆ ว่าไม่ใช่เรา เพราะว่าเป็นจิตนั้นๆ ทางใจที่คิด ทุกคนก็คิด วิถีจิตแรกทางมโนทวารคือจิตอะไร ทางปัญจทวารวิถีจิตแรกคือปัญจทวาราวัชชนจิต คือจิตที่นึกถึง หรือรำพึงถึงอารมณ์ที่กระทบปสาทะหนึ่ง ปสาทะใด ใน ๕ ทาง สำหรับทางใจไม่มีปสาทะ ไม่ใช่รูปใช่ไหม เป็นการคิดนึกเกิดขึ้น

ผู้ฟัง มโนทวาราวัชชนจิต

ท่านอาจารย์ มโนทวาราวัชชนจิตเป็นวิถีจิตแรก เมื่อมโนทวาราวัชชนจิต ดับไปแล้ว จิตอะไรเกิดต่อ

ผู้ฟัง ชวนะ เป็นกุศลจิต หรือ อกุศลจิต หรือ กิริยาจิต ของพระอรหันต์

ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นถ้าถามถึงมหากิริยาเกิดเมื่อไหร่ อย่างไร ก็ควรที่จะได้ทราบด้วย มหากิริยาจิตเกิดทางปัญจทวารได้ไหม

ผู้ฟัง เกิดทางปัญจทวารไม่ได้

ท่านอาจารย์ เกิดทางไหนได้

ผู้ฟัง เกิดทางมโนทวาร

ท่านอาจารย์ มหากิริยาจิต หลังจากที่เห็นแล้ว ได้ยินแล้ว เกิดหรือเปล่า พระอรหันต์ก็เห็น

ผู้ฟัง เกิดได้

ท่านอาจารย์ บางทีเราก็เรียนจิตไปมาก แล้วเราก็ไม่ทราบว่าจิตไหนเป็นอย่างไรแน่นอน แต่ให้ทราบว่าเวลาที่จิตเกิดขึ้น จะเกิดดับสืบต่อกันตามกิจหน้าที่ แล้วก็ตามประเภทของชาตินั้นๆ ด้วย ก็คงจะต้องทบทวน เวลาที่บอกว่ามหากิริยาจิตเกิดทางปัญจทวารได้ไหม เกิดได้ ไปคิดถึงแต่อเหตุกกิริยา จะคิดถึงอะไรก็ตามแต่ เหตุผลต้องมีทั้งหมด หลังจากที่เห็นแล้ว ได้ยินแล้ว อเหตุกกิริยาซึ่งเป็นจิตของพระอรหันต์ก็เกิดได้ หรือว่าไม่ใช่อเหตุกิริยา มหากิริยาก็เกิดได้ ก็เป็นการทบทวน สำหรับผู้ที่ฟังแล้วก็ฟังอีก จะได้มีความแม่นยำ