เห็นว่าเป็นอนัตตา เป็นปัญญาระดับไหน

ผู้ฟัง ถ้าผู้มีปัญญาจะเห็นว่าเป็นอนัตตาจริงๆ จะเป็นปัญญาระดับไหนครับ

ท่านอาจารย์ ในขณะที่สติสัมปชัญญะกำลังถึง หรือตรงลักษณะของสภาพธรรมทีละอย่าง

ผู้ฟัง เป็นขั้นสติปัฏฐานใช่ไหมครับ

ท่านอาจารย์ ขั้นวิปัสสนาญาณ

.

ผู้ฟัง ขั้นสติปัฏฐานยังไม่ทราบใช่ไหมครับ

ท่านอาจารย์ เริ่มจะตรงลักษณะที่มีจริงๆ ค่อยๆ เข้าใจขึ้นว่า ลักษณะนั้นไม่ใช่เรา เป็นแต่เพียงสภาพธรรมที่มีลักษณะแต่ละอย่าง

ผู้ฟัง เป็นสภาพธรรมแต่ละอย่าง อันนี้จะกล่าวได้ไหมว่า เป็นอนัตตาได้ไหมครับ ขณะที่สติปัฏฐานเกิด

ท่านอาจารย์ ขึ้นอยู่กับปัญญาในขณะนั้นว่า เป็นปัญญาระดับจำ ได้ยินคำว่า “อนัตตา” รู้ว่าหมายความว่าอะไร และรู้ว่า ลักษณะนั้นจริงๆ เป็นอนัตตา จำว่า ลักษณะนั้นจริงๆ แล้วเป็นอนัตตา แต่ลักษณะที่เป็นอนัตตาปรากฏหรือยัง

ผู้ฟัง การเกิดดับ

ท่านอาจารย์ ประจักษ์หรือเปล่า

ผู้ฟัง ถ้ายังไม่ประจักษ์ ก็จะกล่าวไม่ได้

ท่านอาจารย์ แน่นอน

ผู้ฟัง แม้กระทั่งสติปัฏฐานเกิด

ท่านอาจารย์ สติปัฏฐานยังไม่ถึงวิปัสสนาญาณ

ผู้ฟัง ยังไม่ใช่วิปัสสนาญาณ เพียงเกิดขั้นต้นก็ยังกล่าวไม่ได้

ท่านอาจารย์ ขณะนี้สภาพธรรมอย่างนี้ ไม่ผิดปกติเลย แล้วสติเริ่มระลึก จะประจักษ์การเกิดดับไหม

ผู้ฟัง วิปัสสนาญาณขั้นไหน ถึงจะประจักษ์

ท่านอาจารย์ ก็มีระดับ ขั้นแรก คือนามรูปปริจเฉทญาณ หมายความว่าลักษณะของสภาพธรรมปรากฏโดยความเป็นธรรม หรือ โดยความเป็นธาตุ