สิ่งที่ยังไม่เกิดย่อมรู้ไม่ได้
ผู้ฟัง ท่านอาจารย์ได้กรุณากล่าวว่า สิ่งนั้นยังไม่เกิดให้รู้ ก็ต้องรู้ยังไม่ได้ คือตรงนี้ก็หมายความว่า ถ้าสติปัฏฐานยังไม่เกิด ก็ยังรู้ไม่ได้ เพราะยังไม่เกิดขึ้นให้รู้ อย่างนี้หรือเปล่า
ท่านอาจารย์ ทุกอย่าง แม้แต่ขณะนี้ ถ้าได้ยินไม่เกิด จะรู้ได้ยินได้อย่างไร ถ้าเห็นไม่เกิด ขณะนี้ถ้าไม่เห็น จะรู้เห็นได้ยังไง
ผู้ฟัง ก็มาศึกษากันเพื่อจะให้เข้าใจลักษณะของรูปกับนาม พูดถึงลักษณะของการเกิด-ดับ คงยังไม่ต้องพูดถึง เพราะถ้ารูปกับนามยังไม่รู้ แล้วจะไปรู้อะไรว่ามันเกิด-ดับ เพราะฉะนั้นเรื่องเกิด-ดับ นี้พักไว้ก่อนเลย ก็มาพูดถึงลักษณะของรูปกับนาม ซึ่งเป็นลักษณะที่เข้าใจยากมากๆ เรียนถามว่า การที่จะเข้าไปถึงสภาพว่าเป็นนามธรรม ฟังท่านอาจารย์กล่าวเปรียบเทียบให้ฟังว่าคนตายเค้าไม่รู้อะไร จากคำกล่าวของท่านอาจารย์จะทำให้รู้สึกต่างกันอย่างไร
ท่านอาจารย์ จริงๆ เป็นเรื่องอบรมความรู้ให้เกิดขึ้น เพราะฉะนั้นไม่ใช่เรื่องที่ว่าจะไม่รู้สิ่งที่มี แล้วก็กำลังปรากฏต่อไป เพราะเหตุว่าเราเคยไม่รู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏในขณะที่เห็นบ้าง ได้ยินบ้าง ตลอดมาโดยไม่รู้เลยว่าแท้ที่จริงขณะนั้นสภาพที่กำลังเห็นเป็นธรรม ซึ่งเป็นนามธรรม ซึ่งสามารถเห็น เพราะฉะนั้นจะไม่มีรูปร่างอะไรทั้งสิ้น ในขณะที่จิตเห็นกำลังเห็นสิ่งที่กำลังปรากฏทางตา เพราะฉะนั้นคือการอบรมความรู้ เราไม่ได้ต้องการอะไรเลย ไม่ได้ต้องการว่าพอได้ยินธรรมแล้วก็อยากจะไปประจักษ์การเกิด-ดับ ไม่ใช่ว่าพอได้ยินธรรม แล้วอยากจะให้เห็นเป็นวิปัสสนาญาณ รู้ว่านามธรรมต่างกับรูปธรรม แต่ว่าเป็นเรื่องของการที่จะเข้าใจถูก เห็นถูกความรู้ในสิ่งที่กำลังมีในขณะนี้ เป็นสิ่งที่จะทำให้ละโลภะ มิฉะนั้นแล้วก็จะมีความต้องการอยู่ตลอดเวลา ว่าอยากจะทำอย่างนั้น เพื่อให้ได้รู้เร็วขึ้น หรือว่าให้ประจักษ์สภาพธรรมเร็วขึ้น แต่เป็นไปไม่ได้เลย เพียงแต่ว่าขณะนี้ มีสิ่งที่กำลังมี แล้วก็ค่อยๆ ฟังให้เข้าใจขึ้นในลักษณะของสิ่งที่มี เท่านั้นเอง ต้องในสิ่งที่มีด้วย ในสิ่งที่กำลังปรากฏในขณะนี้ มิฉะนั้นจะเข้าใจอะไร ปัญญารู้ยิ่ง แล้วไปหาสิ่งที่ปัญญารู้ว่าจะเป็นอะไร ถ้าไม่ใช่สิ่งที่กำลังปรากฏให้รู้ในขณะนี้ ถ้าไม่สามารถจะรู้ยิ่งในสิ่งที่กำลังปรากฏในขณะนี้ จะไม่รู้อะไรทั้งสิ้น เพราะฉะนั้นก็ไม่ใช่เรื่องที่พ้นไปจาก ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ สิ่งที่ปรากฏทางตา เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ
ผู้ฟัง คือมีความรู้สึกว่า ข้อมูลที่จะเข้าไปรู้สภาพตรงนั้น ไม่ได้กว้างขวาง
ท่านอาจารย์ นี่คือกำลังคิด ดิ้นรน หาทาง พยายาม ถ้าเป็นเรื่องที่รู้ว่าขณะนี้มีสิ่งที่กำลังเห็น แล้วก็มีสิ่งที่ปรากฏ ปัญญารู้ยิ่งได้ แต่ต้องค่อยๆ รู้ นี่เรากำลังไปพูดเหมือนกับว่า เราจะรู้ยิ่งตรงนั้นเลย ให้รู้ไปเลยว่าเป็นนามธรรม เป็นรูปธรรม แล้วก็ให้รู้ยิ่งๆ ขึ้นไปอีก แต่ว่าทั้งหมดต้องมาจากความจริง ซึ่งขณะนี้มีสิ่งนี้กำลังปรากฏ กำลังฟังเรื่องนี้ เวลาเห็นกำลังฟังเรื่องเห็น แล้วก็ต้องฟังอีก ฟังอีก ฟังอีก จนกว่าจะรู้ว่าเห็นขณะนี้ ในขณะที่ฟัง ก็เข้าใจขึ้นว่าขณะนี้เป็นสภาพธรรมอย่างหนึ่ง เท่านั้นเอง เพราะฉะนั้นเวลาที่สติสัมปชัญญะเกิด ไม่ไกล ต้องอยู่ที่สิ่งที่กำลังปรากฏ นี่คือตามรู้ เพื่อที่จะรู้สิ่งนี้แหละ ที่กำลังมี ไม่ใช่ไปคิดพ้นจากสิ่งที่กำลังปรากฏ ไปคิดเรื่องนั้นเรื่องนี้ ไปพยายามทำอย่างนั้น อย่างนี้ เพราะฉะนั้นแม้แต่สัมมาวายามะ ความเพียร ไม่ใช่เพียรให้ไปพยายามหาหนทางที่จะทำให้สามารถรู้ได้ แต่ว่าขณะที่มีสิ่งที่กำลังปรากฏนี้ สัมมาวายามะ คือเพียรขณะนี้มีสภาพธรรม ที่กำลังค่อยๆ เข้าใจ ขณะนั้นก็คือไม่ใช่เราทั้งหมด เพราะฉะนั้นไม่ใช่เราทั้งหมด จะค้านไม่ได้เลย เป็นธรรมที่มีปัจจัยเกิดขึ้น แต่ถ้าไม่เข้าใจจริงๆ ก็มีตัวเราไปค้านทันที
ผู้ฟัง ฟังดูแล้ว เหมือนกับว่า รู้สึกไม่มีอะไรมากหรอก มีเพียงสภาพธรรมตรงนี้ แล้วก็เท่านั้นเอง
ท่านอาจารย์ ถูกต้อง แต่ไม่รู้ อวิชาเท่าไหร่ อกุศลเท่าไหร่ แล้วกว่าจะฟังเท่าไหร่ ค่อยๆ รู้เท่าไร จนกว่าจะประจักษ์ และก็ปัญญาต้องเจริญขึ้นจนถึงความรู้ยิ่ง ที่จะดับกิเลสได้
ผู้ฟัง ก็พยายามซักถามท่านอาจารย์ ว่าจะมีอะไรบ้างที่จะทำให้มากกว่าตรงนี้ ก็คิดว่าไม่มี ถามเท่าไหร่ท่านอาจารย์ก็บอกอย่างนี้นั่นแหละ แล้วก็คือว่าเป็นสภาพที่ไม่มีชื่อ ถ้าเป็นรูปธรรม ที่ปรากฏขณะที่สติปัฏฐานเกิด ก็ยิ่งไม่มีชื่อเลยตรงนั้น ถึงแม้จะเป็นลักษณะของนามธรรม ก็ไม่มีชื่อด้วย
ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นการรู้ยิ่ง ถ้าไม่รู้สิ่งนี้แล้ว ไม่มีทางที่จะไปรู้ยิ่งในอะไรได้เลย ที่เราเรียนมาทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นสติสัมปชัญญะ สัมมาวายามะ หรือสัมมาสมาธิ ที่เกิดร่วมกันในขณะนี้ ก็คือกำลังค่อยๆ เข้าใจ ไม่ใช่คิดเป็นเรื่องราว