ลักษณะของวิตกเจตสิก

ยากที่จะรู้ไหมคะ ลักษณะของสภาพธรรม จิตมีอยู่ทุกขณะ แต่ถ้ามีการนึกเกิดขึ้น คือ วิตกเจตสิกตรึกถึงสิ่งต่างๆ ประกอบกับจิตในขณะนั้น พอจะบอกได้ว่า ขณะนั้นเป็นกุศลหรืออกุศล เช่น ถ้านึกถึงทาน การสงเคราะห์ช่วยเหลือบุคคลอื่น ขณะนั้นลักษณะของวิตกเจตสิกเป็นกุศลวิตก คือ ตรึกไปในเรื่องกุศล

เพราะฉะนั้น ขณะใดที่จิตตรึกนึกถึงกุศล ผู้นั้นก็สามารถรู้สภาพของจิตได้ว่า เป็นกุศลจิต ขณะใดที่ตรึกนึกถึงด้วยความโกรธ ด้วยความผูกโกรธ หรือด้วยความต้องการ ด้วยความติดข้อง ด้วยความอยากได้ เพราะลักษณะสภาพของวิตกเป็นอกุศลที่ตรึกไปในกามต่างๆ ในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในโผฏฐัพพะ หรือในพยาปาทะ คือ ความผูกโกรธ จึงทำให้สามารถรู้ได้ว่า ลักษณะของจิตขณะนั้นเป็นอกุศล

เพราะฉะนั้น ไม่ใช่ปัญญาของแต่ละท่านสามารถส่องแทงตลอดลักษณะของจิตที่กำลังเกิดดับในขณะนี้ได้ ถ้าปราศจากอาการของสภาพธรรมอื่นที่ประกอบกับจิตในขณะนั้น แต่เป็นเรื่องที่สามารถจะระลึกศึกษา และรู้ได้ แต่ต้องเป็นเรื่องระลึก และสังเกต สำเหนียก พิจารณาจริงๆ จึงจะสามารถเจริญกุศลที่เป็นภาวนา คือ สมถภาวนาหรือสติปัฏฐานได้