ฟังแล้วคิดพิจารณาหาเหตุผล

ธรรมเป็นเรื่องละเอียด เพราะฉะนั้นท่านที่ยังสงสัยว่าจะไม่ใช่ตัวตนได้อย่างไร ไม่สามารถที่จะหมดความสงสัยได้โดยเร็วหรือว่าโดยง่าย ต้องอาศัยการศึกษาให้เข้าใจในเหตุผลเป็นเบื้องต้น แล้วก็ยังไม่พอ ต้องปฏิบัติคืออบรมเจริญปัญญาขั้นที่สามารถจะประจักษ์ในลักษณะของสภาพธรรม โดยปรากฏในลักษณะที่ไม่ใช่ตัวตนจริงๆ เป็นแต่เพียงสภาพธรรมเพียงลักษณะเดียวที่เกิดขึ้นปรากฏ ไม่ปะปนกับสภาพธรรมอื่น ขาดเป็นแต่ละลักษณะ แล้วจึงจะไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล แล้วผู้ที่จะดับความยึดถือสภาพธรรมเป็นตัวตน สัตว์ บุคคลได้ เป็นสมุจเฉท คือ ไม่เกิดอีกเลย คือพระโสดาบันบุคคล

เพราะฉะนั้นก่อนอื่นเพียงคิด เพราะว่าต้องเป็นผู้ที่พิจารณาธรรมด้วย การฟังธรรมแล้วจะต้องคิดพิจารณาในเหตุในผล ในขั้นต้นเพียงคิดก่อนว่า การที่จะยึดถือสภาพธรรมว่า เป็นตัวตนกับการที่จะไม่ยึดถือสภาพธรรมว่าเป็นตัวตน อย่างไหนจะเป็นประโยชน์กว่ากัน คิดแล้ว พิจารณาแล้ว อย่างไหนเป็นประโยชน์กว่าคะการไม่ยึดถือดีกว่า แล้วก็เป็นความจริงด้วย เพราะฉะนั้นก็จะต้องติดตามศึกษา ค้นคว้าพิจารณาต่อไปจนกระทั่งสามารถที่จะเพิ่มความรู้ในธรรมแล้วก็เห็นว่าไม่ใช่ตัวตนจริงๆ แต่ต้องเริ่มจากการเห็นประโยชน์ว่า ถ้าไม่ยึดถือสภาพธรรมว่าเป็นตัวตน เป็นสัตว์ เป็นบุคคล ย่อมเป็นประโยชน์กว่า