อ นั น ต ร ปั จ จั ย

สำหรับอนันตรปัจจัยยากแก่การที่จะประจักษ์ความเกิดขึ้นและดับไปว่า เมื่อจิตดวงหนึ่งเกิดขึ้นและดับไป จิตดวงที่เกิดแล้วดับเป็นอนันตรปัจจัยให้จิตดวงต่อไปเกิดขึ้น ยากก็จริง แต่ว่า ชีวิตนี้ไม่ปรากฏเลยว่าขาดสายตั้งแต่เกิดคือ ตั้งแต่ปฏิสนธิจนกระทั่งถึงในขณะนี้ และต่อไปจนกระทั่งถึงจุติ ก็ไม่ปรากฏว่าขาดสาย เรื่องเก่า ๆ ตั้งแต่เด็ก น่าคิดไหมว่า ทำไมเกิดคิดขึ้นมาได้ ใช่ไหม ในวันหนึ่ง ๆใครจะกำลังคิดถึงเรื่องอะไรทั้ง ๆที่ผ่านไปนานหลายปี หลายสิบปี แต่ก็ยังมีจิตที่เกิดขึ้นทางมโนทวาร ทำให้คิดถึงเรื่องเก่า ๆ ทั้ง ๆ ที่ดับไปหมดแล้ว เป็นเพราะการเกิด ดับสืบต่อของจิตไม่ขาด ตั้งแต่ปฏิสนธิจนกระทั้งถึงในขณะนี้ ทำให้จิตดวงต่อไปมีปัจจัยที่จะทำให้เกิดนึกถึงเรื่องต่าง ๆ ที่ผ่านไปแล้วได้ ซึ่งในขณะที่กำลังนึกถึง บางท่านอาจจะไม่เกิดระลึกเลยว่า เพราะปัจจัยอะไร หรือว่าทำไมจึงเกิดนึกถึงเรื่องที่ผ่านไปนานแล้วได้ แต่นี่ก็เป็นชีวิตประจำวันที่ให้ทราบว่าแม้แต่การที่จิตจะเกิดคิดนึกเรื่องต่าง ๆก็เป็นเพราะเหตุว่าจิตเกิดดับสืบต่อสะสมมาเรื่อย ๆโดยที่ไม่ขาดสายนั่นเอง