ขณะสลบ กับ ขณะที่เป็นภวัง

ผู้ฟัง ขณะที่สลบเหมือนกับภวังค์หรือไม่

อ.อรรณพ จิตที่จะทำให้รูปเกิด มีหลายระดับ แล้วแต่ จิตในขณะที่ปฏิสนธิจิตเกิด ไม่ได้ทำให้เกิดจิตตชรูป เพียงแต่ว่าปฏิสนธิจิตเกิดพร้อมกับกรรมชรูป ๓ กลาป แต่ปฏิสนธิจิตไม่ได้ทำให้เกิดจิตตชรูป ส่วนจิตอื่น จิตบางประเภทก็ทำให้เกิดเพียงรูป แต่ไม่เกิดการเคลื่อนไหว จิตบางประเภททำให้เกิดวิญญัติ แล้วแต่ระดับของจิต เพราะฉะนั้นถ้าพูดถึงปฏิสนธิจิต เราคงเข้าใจแล้ว ว่าขณะที่ปฏิสนธิจิตเกิด ไม่ทำให้เกิดจิตตชรูป เมื่อปฏิสนธิจิตดับไป ปฐมภวังค์เกิดขึ้น จิตตชรูปเกิดพร้อมอุปาทขณะของปฐมภวังค์ เพราะขณะนั้นไม่ใช่ขณะแรกของชาตินี้ ซึ่งปฏิสนธิจิตเป็นเพียงจิตขณะแรกเท่านั้น เป็นผลของกรรมในอดีต เป็นชาติวิบาก แม้ว่าปฐมภวังค์จะเป็นชาติวิบาก แต่ว่าเป็นจิตไม่ใช่จิตขณะแรกของชาตินี้ แล้วก็ทำกิจภวังค์ เพราะฉะนั้นก็ทำให้รูปเกิดจิตตชรูป แต่ขณะนั้นยังไม่มีการเคลื่อนไหว หรือไม่มีการวิญญัติ วจีวิญญัติ กายวิญญัติ ยังไม่เกิด เพราะฉะนั้นภวังคจิต ในขณะที่เป็นภวังคจิต จิตตชรูปเกิด อย่างเช่นคนที่นอนหลับ ใครไม่หายใจตอนหลับบ้าง ตอนหลับทุกคนก็หายใจ หลับสนิท ขณะที่หลับสนิท คือขณะที่ไม่รู้อารมณ์ทางตาหูจมูกลิ้นกายใจเลย ขณะนั้นจิตเกิดขึ้นโดยไม่อาศัยทวาร เป็นวิถีมุตตจิตคือจิตที่ไม่ได้อาศัยทวาร เกิดขึ้นดำรงภพชาติ แต่ขณะนั้นก็ทำให้รูปเกิดขึ้น อย่างเช่น รูปลมหายใจ

เพราะฉะนั้นถ้าตอนที่สลบ สลบก็เป็นภวังค์เป็นส่วนใหญ่ ถ้าวิถีจิตจะเกิดวิถีจิตจะเกิดขึ้นในระหว่างสลบ ชวนะก็เหลือเพียง ๖ ขณะ ซึ่งขณะนั้นชวนะ ก็อ่อนกว่าขณะปกติซึ่งมี ๗ ขณะ แต่ขณะนั้นก็เกิดรูป ทำให้เกิดรูปได้ แต่ว่าไม่มีกำลังเหมือนกับชวนะปกติที่เป็นชวนะ ๗ ขณะ แต่ขณะที่สลบส่วนใหญ่ ก็มีภวังค์สลับมาก เพราะฉะนั้นก็ไม่สามารถจะทรงอิริยาบถไว้ได้ หรือชวนะเกิด ก็เกิดเพียง ๖ ขณะ ก็อ่อนกำลัง แต่ก็ยังไม่ใช่คนที่หลับสนิทเลย เสียทีเดียว เพราะว่าวิถีจิตยังเกิดขึ้นบ้าง พอที่จะทำให้เกิดรูป แต่ว่าน้อยกว่าเพราะวิถีจิตเกิดน้อยกว่าปกติ มีภวังคจิตเกิดเพิ่มมากขึ้น

ผู้ฟัง ถ้าเป็นขณะที่เป็นภวังค์ แน่นอนว่าต้องมีอารมณ์ของชาติที่แล้ว แม้แต่ขณะที่สลบก็เป็นภวังค์ ขณะนั้นก็มีอารมณ์ของชาติที่แล้วด้วย แต่ที่กล่าวว่า อาจจะมีวิถีจิตเกิดขึ้นได้ สลับเป็นบางครั้งบางคราวใช่หรือไม่