ถ้าไม่มีกิเลส ไม่มีกรรม

พระคุณเจ้า ถ้าเราทำกรรมที่ไม่ครบองค์ จะถือว่าเป็นกัมมปัจจัยได้ไหม

ท่านอาจารย์ ถ้าไม่ครบองค์ ให้ผลในปวัตติกาล ถ้าครบองค์ก็ให้ผลทำให้ปฏิสนธิจิตเกิดได้

พระคุณเจ้า คำว่ากรรมเป็นปัจจัย ช่วยให้ความหมายด้วยว่า อะไรเป็นเหตุที่เกิดกรรม

ท่านอาจารย์ ถ้าไม่มีกิเลส ก็ไม่มีกรรม กิเลสวัฏฏ์ กัมมวัฏฏ์ วิปากวัฏฏ์

พระคุณเจ้า อย่างเราทำบุญ ให้ทาน รักษาศีล เจริญภาวนา ให้ถือว่าเป็นกิเลสไหม

ท่านอาจารย์ จิตเกิดขึ้นทีละหนึ่งขณะ มิฉะนั้นจะสับสนปนกันหมดเลย ขณะใดที่เป็นกุศลเกิดขึ้น ขณะนั้นไม่ใช่อกุศล เพราะฉะนั้นจิตจึงมี ๔ ชาติ เมื่อเกิดขึ้นแล้วต้องเป็น ๑ ใน ๔ คือเป็นกุศล หรืออกุศล หรือวิบาก หรือ กิริยา

พระคุณเจ้า แสดงว่าการทำกรรม เพราะกรรมมีได้หลายอย่าง กุศล กับอกุศลด้วย แต่ถ้าเราทำกรรมโดยไม่ครบองค์ คำว่าไม่ครบองค์ก็เป็นไปได้ทั้งกุศลด้วย แล้วก็อกุศลด้วย มีอะไรเป็นตัวชี้ว่า นี่คือกรรม และนี่ไม่ใช่กรรม

ท่านอาจารย์ องค์ของกรรม ถ้าโกรธ ยังไม่ได้ฆ่าเลย ยังไม่ได้เบียดเบียนเลย จะเป็นกรรมอะไร

พระคุณเจ้า ก็เป็นกิเลสอยู่ภายใน

ท่านอาจารย์ สะสมสืบต่อ ยังไม่ได้เบียดเบียนบุคคลอื่น ยังไม่มีเจตนาที่จะเบียดเบียน

พระคุณเจ้า แสดงว่าเจตนา เป็นกรรม

ท่านอาจารย์ ใครไม่มีกรรมบ้าง ไม่มี นอกจากผู้ที่เป็นพระอรหันต์แล้วหลังจากที่เป็นพระอรหันต์แล้วมีกรรม แต่ก่อนเป็นพระอรหันต์เคยกระทำกรรม เพราะฉะนั้นก็เป็นปัจจัยให้วิบากของพระอรหันต์ทั้งหลาย ก็ต่างกันไปตามกรรมที่ได้กระทำแล้ว ฉันใด ขณะนี้ทุกคนที่เห็นบ้าง ได้ยินบ้าง ตั้งแต่เกิดจนตาย ขณะใดที่จิตเป็นวิบากเกิดขึ้น ก็ทราบได้ว่าไม่มีใครอื่นที่จะทำให้เกิดได้เลย นอกจากกรรมที่ได้กระทำแล้ว เป็นเหตุที่จะให้เกิดขึ้น